Ströndin meðfram Indlandshafinu er hafsjór af fróðleik og sögu.  Um miðbik hennar er höfnin í Mombasa eins og safn minninga, sem ná aftur til fyrstu sjóferða sögunnar.  Samkvæmt „Paradísarmissi” eftir skáldið John Milton varð höfnin og afþreyingarstaðurinn í Malindi norðan Mombasa til árið 4026 f.Kr. eftir sköpunina.  Þessa er getið í kvæðinu, þegar erkiengillinn Mikael var að gefa Adam yfirsýn yfir heiminn.

Tengsl við gamla testamentið.  Nói átti vínekru og þótti sopinn góður.  Þegar hann var eitt sinn undir áhrifum, stofnaði hann til rifrildis við fjölskyldu sína vegna sonar síns Hams og barnabarnsins Kanaans.  Það endaði með því, að Nói bölvaði afkomendum sínum Hamítum og Kanaanítum.  Þetta leiddi til þess, að Jósúa sigraði þá í orrustu og rak þá frá Palestínu.  Þeir héldu suður um eyðimerkur Norður-Afríku.  Síðar sameinuðust þeir skyldum ættbálkum shem og héldu lengra suður og austur um Horn til svæða upp af ströndinni í Kenya. 

Samtímis þessu voru Salómon og Seba virk í þessum heimshluta.  Áhrifasvæði drottningarinnar  náði frá Rauðahafi að Mósambík samkvæmt bókinni um dýrð konunganna.  Floti Salómons flutti gull frá höfninni í Ophir, sem Milton minntist á, en týndist á dularfullan hátt við Atlantis.  Samkvæmt nýlegustu rannsóknum kynni það að hafa verið talsvert sunnar en Mósambík.  Floti konungsins safnaði fílabeini, öpum og páfuglum í höfnum á leiðinni til baka, sem þýðir líklega að hann hafi komið við í Mombasa.

Um svipað leyti og hamítar og semítar voru á leiðinni innan úr landi voru Egyptar að kanna strandhéruðin.  Frásögn af slíkum leiðangri er að finna í hofinu Deir el Bahri í Þebu við Níl, þar sem sjá má mynd, sem líkist höfninni í Mombasa verulega.  Á myndinni sjást skip fermd með reykelsi, mirru og appelsínutrjám í bölum og apar eru að leik í möstrum þeirra. 

Nacho, síðasti faraóinn, hleypti öðrum leiðangri af stokkunum árið 600 f.Kr.  Hann kannaði hafnir í Puntlandi (Punt er borið fram Pwane að sögn Egyptalandsfræðingsins og prófessorsins Petrie), en þetta nafn nota arabískir sæfarar enn þá um strandlengju Kenya.   Þar sem egypzkum heimildum sleppir taka hinar grísku við og þar er Kenyastrandar getið.  Samkvæmt sjóferðabókum skipstjórans á Periplus frá Eritreuhafi var siglt milli Egyptalands Arabíu, Indlands og Mombasa um miðja 1. öld í viðskiptaerindum.  Þar er meira að segja getið um helztu innfluttu vörutegundirnar, s.s. vefnaðarvörur og fatnað frá Aden og tvíkögraðar línkápur, muni úr tinnu, gler og látún til skrauts og í myntir, þunnar koparskífur, járn, ólífuolíu, verkfæri, sverð, aktygi og hunang úr sykurhálmi (sacchari),  fílabein, nashyrningshorn og skjaldbökuskeljar, eintrjánunga o.fl.

Fólkið frá Muza réði miklu í strandhéruðum Kenya og sendi þangað skipstjóra og umboðsmenn, sem skildu og töluðu mál innfæddra og margir þeirra blönduðust þeim.  Það lítur því út fyrir að flutningar á sjó hafi hafizt fyrir Krists burð.  Þá hafa Mombasa og Malindi verið miðstöðvar viðskipta og viðskiptamálið svahili, sem er blanda arabísku og máli innfæddra, hefur orðið til.  Svahili byggir líka á arabísku letri.  Grískir kaupmenn áttu sitt blómaskeið í Egyptalandi undir skipulegri stjórn Rómverja. 

Meðal kaupmannanna, sem sigldu lengst til suðurs með ströndinni, var Diogenes.  Hann sagðist hafa tekið land við Rhaptum (Pangani) og gert út leiðangur inn í landið, þar sem hann sá tvö stór stöðuvötn og snævi þakinn fjallgarð við upptök Nílar.  Hann sagðist hafa verið 25 daga í leiðangrinum, sem er ótrúlega skammur tími.  Kládíus Ptolemaeus fékk opinberlega heiðurinn af því að finna upptök Nílar 17 öldum síðar.  Frásagnir hans voru helzta heimild um landafræði Afríku fram á miðaldir.  Hann staðfesti legu stöðuvatna og fjalla og sagði frá strandlengjunni milli Jubaárinnar og Durnfordhafnar, en þar er öll strönd Kenya innifalin.  Hann kallaði þetta strandsvæði Parvum Litus, Lamu nefndi hann Serapion, Malindi var Essina og Mombasa var Tonika.  Fyrsta landakort, sem er eignað honum er frá árinu 130.

Viðskipti og velmegun.  Þótt undarlegt sé, eru heimildir um viðskipti Grikkja og Araba á Kenyaströnd fáar.  Kristnir arabar héldu áfram að setjast þar að og verzla við Mombasa og Malindi.  Mestur var fjöldi arabískra innflytjenda eftir að spámaðurinn Múhammeð kom fram á sjónarsviðið.  Þetta fólk var á flótta undan trúarlegri og stjórnmálalegri óreiðu.  Á þessum tíma lifðu hafnarborgirnar á austurströndinni blómaskeið sín.  Arabarnir lögðu undir sig Mogadiscio, Mombasa, Malindi, Lamu og strandbæi sunnar á ströndinni.  Vegna hinnar miklu fólksfjölgunar var lítið byggt af fallegum húsum í arabískum stíl og kofar úr kóröllum og leðju spruttu upp eins og gorkúlur.  Landbúnaðurinn blómstraði og fólkið var vel klætt.  Arabíski sagnaritarinn Mahsaudi, sem heimsótti austurströndina á 9. öld, skýrði svo frá í bók sinni „Gullinakrar og eðalsteinanámur”, að Mombasa og Malindi væru ríkar af gulli og fílabeini.

Um þetta leyti, á 8. og 9. öld, fóru hegiraarabar að verzla við stórveldi, sem náði yfir Miðjarðarhaf, sunnan Frakklands, við Rauðahaf og inn fyrir landamæri Kína og Indlands.  Þessi viðskipti voru möguleg vegna tilkomu þríhyrnda seglsins, sem olli gjörbyltingu í sjóferðum vegna þess eiginleika þess, að sigla má með þeim upp í vindinn.

Austurströnd Afríku var aldrei hluti af arabíska stórveldinu, þótt íbúar hennar nytu viðskipta við það.  Tækniframfarir, nýjar vörutegundir, nýjar og breyttar áherzlur og viðskiptasiðir voru afrakstur Austurstrandar-búa af viðskiptum við hinn fjölbreytta og stækkandi markað.  Þetta var tiltölulega friðsamlegt fimm til sex alda tímabil þar til Portúgalar komu til sögunnar.  Fólkið í borgríkjunum var metnaðargjarnt og viðskiptin efldu stöðugleika og samkennd.  Þröngar göturnar (kitoto) iðuðu af lífi og þrælar unnu sleitulaust að fermingu  og affermingu árabáta.

Þegar leið að lokum 15. aldar fóru evrópskir könnunarleiðangrar að raska skipulaginu.  Jóhann, konungur Portúgals, og sonur hans, prins Henry sæfari, voru aðalaflvakar könnunarleiðangra fram undir aldamótin 1700.  Árið 1498 er portúgalska árið á Austurströndinni.  Það kom í kjölfar skipunar Henrys prins til Vasco da Gama um að sigla fyrir Góðravonarhöfða og finna sjóleiðina til Indlands.

Þegar litli flotinn hans kom til stranda Mósambík, fundu leiðangursmenn einna helzt araba fyrir.  Meðal þess, sem da Gama gat um í skýrslu sinni var, að nokkur arabísk smáskip hefðu verið í höfninni, hlaðin hringjum, perlum, gimsteinum og rúbínum.  Aröbunum, sem voru orðnir heimaríkir, var ekki skemmt við komu Evrópumanna.  Það kom upp ágreiningur milli leiðangursmanna og arabanna og Portúgalarnir höfðu sig sem skjótast á brott, en hugsuðu aröbunum þegjandi þörfina.  Eitt arabísku smáskipanna lagði samtímis úr höfn til að aðvara fólkið norðar á ströndinni.  Það varð til þess, að da Gamaleiðangurinn varð fyrir leifturárásum á skipalæginu við Mombasa og skorið var á akkerisfestar skipa hans.  Da Gama vildi forðast bein átök og hélt því til Malindi, þar sem hann fann loksins vinveittan soldán.

Samkvæmt skýrslunni var heimsóknin ákaflega ánægjuleg og sagt var, að húsin þar væru háreist og hvítmáluð með mörgum gluggum.  Ofan bæjarins voru pálmalundir og allt um kring var ræktaður maís og grænmeti.  Í heila níu daga var haldin hátíð til heiðurs gestunum, sýndarbardagar og tónlist voru til skemmtunar.  Loksins voru portúgölsku skipin hlaðin ávöxtum, grænmeti og kjöti.  Soldáninn lagði til leiðsögumann, sem þekkti leiðina til Calicut (Kalkútta), þannig að ferðin til Indlands var tryggð.

Langt samband við Portúgala.  Hið svonefnda „vinasamband” Portúgala og Malindi náði yfir tvær aldir en aðrar hafnarborgir  á ströndinni guldu fyrir óblíðar móttökur fyrstu Evrópubúanna.  Cabral hernam og rændi Mombasa árið 1500, Almeida gerði hið sama 1505 og árið 1528 hjó Nuña da Cunha í sama knérunn. 

Í annálum sínum gáfu þeir lýsingar á borginni:  „Mombasa er falleg borg með háreistum húsum úr steini og steinlími við beinar götur.  Timburverk er mjög vel fellt saman.  Fólkið er klætt fötum úr silki og af gulli er nóg.  Það er mikil umferð í borginni og höfnin er góð”.

Árið 1593 hófu Portúgalar byggingu virkisins Fort Jesus ofan við höfnina í Mombasa.  Í fyrstu var það ekki annað en lágreistir veggir, sem voru hækkaðir og stækkaðir þar til virkið fékk núverandi útlit.  Portúgölum fannst þeir öruggir innan veggja þess.  Þeir voru vel búnir vistum, skotvopnum og skotfærum og atvinnuher-menn sáu um varnirnar, þannig að þeir þóttust standa betur að vígi en herskáir arabarnir og ættbálkar innfæddra fyrir utan múrana.  Arabar börðust með kjafti og klóm á sjó og á landi til að ná yfirráðunum á ný en án árangurs, jafnvel með aðstoð Ali Bey, sem var Tyrki.  Þeir áttu líka vafasama bandamenn, WaSimba, herskáan ættbálk, sem átti um sárt að binda eftir meðferð Portúgala í Mósambík.  Þessir WaSimbar (Ljón á kisvahili) héldu norður á bóginn og skildu eftir sviðna jörð.  Þeir réðust árangurslaust á setulið Portúgala í Mombasa og héldu til Malindi, þar sem þeir biðu annan ósigur.  Það nægði til þess, að þeir drógu sig í hlé og létu ekki á sér kræla aftur.

Portúgalar lögðu æ meira af strandlengjunni undir sig og kröfðust skatta.  Íbúarnir liðu fyrir harðstjórnina og þoldu mikla harðýgi fyrir minnstu brot.  Því betur sem Portúgalar festu sig í sessi þeim mun lakari varð árangur kristinboðs þeirra meðal múslima og heiðinna innfæddra.

Portúgalar voru í vonlausri aðstöðu.  Þeir reiddu sig á innflutning allra nauðsynja frá Góa á Indlandi nema matvæla.  Malaría og aðrir sjúkdómar hjuggu stór skörð í herlið þeirra og skipin, sem fluttu þeim liðsauka urðu að berjast hatramlega til að komast inn í höfnina í Mombasa.  Árið 1696 hófu arabarnir og bandamenn þeirra umsátrið um Jesúsvirkið, sem leiddi til falls Portúgala.  Árásin hófst með því, að arabískur floti réðist á Mombasa með sprengjuregni.  Fimmtíu Portúgalar og 2500 íbúar lögðu virkið undir sig og bjuggu þar í níu mánuði við þröngan kost og takmörkuðum matvælum var smyglað inn að næturlagi.  Varnarherinn var að niðurlotum kominn á jóladag, þegar fjögur portúgölsk herskip skriðu inn á höfnina.  Fögnuðurinn varð skammur, því að fallstykkjum araba var beint gegn þeim og þau hörfuðu og sigldu brott.  Mánuði síðar brauzt svarti dauði út í virkinu.  Fáir lifðu pestina af, aðeins yfirmaður virkisins, tvö börn, nokkrir karlmenn og 50 konur.  Virkisstjórinn lézt mánuði síðar.  Í september 1697 var virkið endurmannað með 150 Portúgölum og 300 indverskum hermönnum, sem komu frá Mósambík.  Umsátrið hélt áfram í 15 mánuði, unz aröbunum tókst að ryðjast yfir múrana með hjálp velsks skipstjóra og áhafnar hans.  Aðeins ellefu karlar og tvær konur í virkinu lifðu hildarleikinn af en voru miskunnarlaust lögð í gegn með sverðum. 

Umsátrið hafði tekið 33 mánuði og Portúgalar hurfu endanlega á brott.  Arabar réðu landsvæðinu frá Paté til Vanga þar til Bretar og Þjóðverjar komu í lok 19. aldar.  Æðsti presturinn í Óman, sem réði ríkjum, var máttlaust yfirvald.  Hann skipaði karlmenn úr Nahabanfjölskyldunni landstjóra í Paté, úr Mazruisfjölskyldunni í Mombasa og El-Hathisfjölskyldunni í Sansibar.  Landstjórarnir áttu í innbyrðis illdeilum og íbúar strandarinnar liðu fyrir það.  Það dró úr viðskiptum og velmegunin varð að engu.  Þegar nýr valdhafi Ómans kom til Austur-Afríku snemma á 19. öld, urðu efnahags- og stjórnmálalegar framfarir.  Þessi maður var Seyyid Said, sem sendi heri til Paté, Pemba og Mombasa árið 1822 til að ná bæjunum úr höndum Mazruisættarinnar.

Á þessu stigi hófust afskipti Breta á þessu heimssvæði, því að Mazruissoldáninn Suleiman bin Ali bað þá um vernd.  Næsta ár var unnið að kortlagningu strandarinnar á brezkum könnunarskipum, HMS Leven og HMS Barracouta.  Þegar Barracouta kom til Mombasa, þrábáðu Maruisarabarnir Vidal skipstjóra að draga enska fánann að húni í virkinu og leggja Sansibar og nærliggjandi svæði undir ensku krúnuna.  Vidal neitaði að gera það, en Owen skipstjóri á Leven hafði annað í sinni.  Hann féllst á að þetta yrði brezkt verndarsvæði og dró fánann upp 7. febrúar 1824. 

Það var komizt að bráðabirgðasamkomulagi um stjórnina og þrælahald var afnumið.  J.J. Reitz, flokksforingi á Leven var gerður að virkisstjóra með embættismönnum, einum túlki, fjórum sjómönnum, sjóliðþjálfa og þremur óbreyttum hermönnum.  Ákvörðun Owens að taka við völdum var send til Indlands og London til staðfestingar.  Meðal fyrstu ákvarðana Reitz var að senda leiðangra meðfram ströndinni til frekari könnunar.  Hann heimsótti Pangani í maí 1924, fékk malaríu þar og dó.  Emery flokksforingi var skipaður í hans stað.  Hann var strangur stjórnandi, sem lét til sín taka, en stjórnmálamenn og kaupmenn Mombasa gerðu hann næstum vitstola með tvöfeldni sinni.  Í þeirra augum var enski fáninn ekki annað en táknræn vernd gegn herjum Ómans. 

Að þremur árum liðnum hafnaði stjórnin í London aðgerðum Owens skipstjóra og þar með lauk brezkri vernd í Mombasa.  Þetta opnaði Seyyid Said valdhafa í Óman leið til að endurheimta yfirráð sín árið 1828.  Hann sendi flota þangað, kom hermönnum fyrir í virkinu í Mombasa og skipulagði smáraakrana á Sansibar, sem hafa verið stöðug tekjulind fólksins þar æ síðan.  Árið 1832 flutti Seyyid hirð sína frá Óman til Sansibar og skeið hagsældar fylgdi í kjölfarið.  Innan fárra ára var yfirráðaréttur soldánsins á Austurströndinni milli Guardafui- og Delgadohöfða viðurkenndur og hann fór að dreyma um afrískt stórveldi.

Opnun þrælaflutningaleiða.  Þegar hér var komið sögu var ströndin galopnuð fyrir viðskiptum og þýzkir, brezkir og bandarískir kaupmenn komu sér fyrir.  Flutningaleiðir fyrir þrælalestir voru opnaðar alla leið að Viktoríuvatni.  Lítið var hugað að skiptingu meginlandsins á dögum Seyyids, en þegar hann dó fóru Frakkar, Ítalar og Þjóðverjar að huga að stofnun nýlendna.  Leopold Belgíukonungur hafði auga á Malindi sem góðum upphafsstað járnbrautar til Kongó og þrjú egypzk herskip undir stjórn McKillop Pasha sigldu suður meðfram ströndinni til að tryggja fótfestu Egypta í Mombasa, Malindi eða Lamu.  Seyyid Majid, nýi soldáninn á Sansibar, útvegaði skipunum vistir með því skilyrði, að þau færu til baka til Egyptalands.  Þegar hann dó 1870, kom bróðir hans, Seyyid Bharghash til valda og þá var farið að skipta Austur-Afríku.  Skiptingin hófst með komu evrópskra landkönnuða og trúboða og í kjölfarið komu opinberir framherjar verðandi nýlenduherra.

Brezka Austur-Afríkufélagið.  Árið 1886 náðu Bretar og Þjóðverjar samkomulagi um áhrifasvæði Sansibar.  Soldáninn hélt yfirráðum á u.þ.b. 17 km breiðri landræmu með ströndum fram sem brezku verndarsvæði.  Þessi ráðstöfun stóð óbreytt þar til Kenya fékk sjálfstæði 1963, þegar Seyyid Khalifa lét nýju stjórninni í Kenya þetta svæði eftir.  Árið 1887 fékk Brezka Austur-Asíufélagið stjórnartaumana og verzlunarréttindin á ströndinni milli Vanga og Kipini í hendur.  Ári síðar var gefið út konunglegt leyfisbréf í þessa veru en félagið fór á hausinn í júlí 1895.  Brezka stjórnin keypti eigur félagsins fyrir 200.000 pund og lagði landsvæðið, sem er núverandi Kenya, undir sig og skírði það Brezku Austur-Afríku.  Bretar greiddu soldáninum á Sansibar 17.000 pund á ári fyrir að fá að halda hinni 17 km breiðu strandlengju undir brezkri vernd. 

Skotinn Sir William Mackinnon, fyrrum forseti félagsins, skipulagði fyrstu gufuskipaferðir til hafna Austur-Afríku og lét leggja veg frá Mombasa til Kibwezi.  Þar með var komið á viðskiptum við innri hluta landsins og það varð til lagningar járnbrautar til Uganda og þrælaverzlun leið undir lok.  Lagning járnbrautar frá Mombasa hófst árið 1896.  Hún náði til Nairobi þremur árum síðar í maí 1899.  Hinn 2. desember 1901 kom fyrsta lestin til Port Florence (Kisumu) við Viktoríuvatn.  Aðalviðskiptin fluttust frá Sansibar til Mombasa og gufuskip tóku forystuna í flutningum milli borgarinnar og Evrópu.  Arabísku smáskipin með þríhryndu seglunum héldu áfram flutningum til og frá Indlandi og Arabíu.  

Malindi, sem hafði glatað sinni fornu frægð, varð að miðstöð plantekruræktunar.  Botninn datt fljótlega úr þeirri starfsemi vegna þverrandi markaða fyrir gúmmí og þurrkaða kókoshnetukjarna.  Evrópsk og asísk fyrirtæki settu upp útibú í Lamu.  Járnbrautin hafði fært Mombasa velmegun en ráðamenn fyrirtækja þar komust fljótlega að þeirri niðurstöðu, að framtíð þeirra væri betur tryggð í Nairobi.  Plantekrumenn, kaupmenn og stjórnarskrifstofur fluttu sig líka um set, þegar fyrirtækin í Mombasa fluttust til Nairobi.  Seglskipin urðu aftur allsráðandi í Mombasahöfn og ráðagerðir voru uppi um byggingu stórskipahafnar í Kilindini.  Rafvæðing hófst árið 1908 og fyrsti bíllinn ók um götur.  Árið 1902 var gefið út dagblað í Mombasa og gufuþvottahús hóf starfsemi.  Barcleysbankinn stóð við Ríkissjóðstorg (Treasury Square) og brátt var Standardbankinn kominn þangað líka.  Opinber gjaldmiðill var indverska rúpían.

Heimsstyrjaldirnar og áhrif þeirra.  Stór skipafélög notuðu þjónustu innlendra skipamiðlara og innflytjendur náðu undir sig mestum hluta viðskipta við Úganda.  Járnbrautaleiðirnar voru greiðar fyrir vöruflutninga og farþega.  Í fyrri heimsstyrjöldinni fóru miklir liðs- og hergagnaflutningar um höfnina í Mombasa og viðskiptin blómstruðu.  Ný ferja hóf ferðir frá eyjunni til Likoni á sunnanverðri ströndinni.  Eftir stríðið héldu mikil viðskipti áfram í nokkur ár áður en heimskreppunnar fór að gæta.  Kaffi féll mikið í verði og var selt á 32.- pund tonnið og sísal á 11.- pund.  Laun voru mjög lág.  Fyrirtæki, sem þraukuðu, fóru að rétta úr kútnum á fjórða áratugi 20. aldar.  Smám saman blómstraði efnahagurinn á ný, þannig að hálfrar aldar tímabilið frá 1940 er talið hið bezta í sögu strandbyggða Kenya.

Mombasa og Malindi nútímans.  Hver, sem kynntist þessum bæjum á fjórða áratugi 20. aldar, þekkti þá ekki aftur nú.  Báðir hafa þeir stækkað mun meira en búizt var við.  Mombasa er nú stærsta borgin á norðausturströnd meginlandsins.  Mikið er um stór- og smáiðnað.  Íverustaðir ferðamanna í Bamburi hafa breytzt úr kofum með pálmablaðaþökum í alþjóðleg glæsihótel meðfram allri ströndinni og hundruð þúsunda ferðamanna úr öllum heimi láta fara vel um sig þar.

Gamla flugfélagið Wilson Airways notaði litla flugbraut þar sem er nú alþjóðaflugvöllurinn Changamwe.  Vegakerfið, sem byggðist á malarvegum og moldarslóðum, er nú hið bezta í svörtu Afríku.