Máritanía íbúarnir,


MÁRITANÍA
ÍBÚARNIR

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Saharasvæðið í norðurhlutanum, þar sem fólkið býr aðeins í vinjum, er alger andstaða Sahel-steppnanna í suðurhlutanum, þar sem regluleg úrkoma gerir íbúunum kleift að rækta kvikfé og nokkuð af nytjaplöntum.  Stóru háslétturnar Adrar og Tagant, sem eru þekktari undir nafninu Trab el-Hajra (Steinaland), er Kjarni Máritaníu.  Þar eru nokkrar vinjar (Chinguetti, Ouadane, Tîchît, Tidjikdja og Atar), sem voru stæði nokkurra kunnra borga á miðöldum.  Norðar og vestar eru stórar eyðimerkur.  Nýting Zouîrât-námanna og þróun Nouadhibou hafa breytt þessum landshluta, sem var áður yfirgefinn, í efnahagslegan kjarna landsins.

Suðvesturstrandlengjan (Trarza cercle á nýlendutímanum) er þakin mjög reglulegum sandöldum, sem eru mikilvæg beitilönd.  Márísku (berba) marabout-fjölskyldurnar, sem þar búa, halda uppi arabískri menningu.  Inni í suðvestanverðu landinu búa márar og fulanimenn, sem stunda bæði kvikfjárrækt og ræktun nytjaplantna.  Allrasyðst eru þorpin umkringd hirsisökrum.  Í suðausturhl. er hin gríðarstóra Hodh-lægð með sandöldum sínum, sandsléttum og geysivíðáttumiklum malar- og hnullungasléttum, þar sem kvikfé er ræktað og talsvert samband er milli íbúanna og Malimanna.

Máritanía er hentugt land fyrir hirðingja.  Búfénaður þeirra sér þeim fyrir mjólk og kjöti og þeir ferðast aðallega um á drómedörum og kamelum auk þess sem þeir nota uxa og asna sem burðardýr í suðurhluta landsins.  Konurnar lita ull sauðfjárins, sem þær vefa síðan í dúk til tjaldagerðar.  Þær lita einnig geitaskinn til að gera úr þeim vatnsbelgi (querba).  Ferðir hirðingja ráðast af leit að vatni og beitarsvæðum.  Í Sahara ráðast þær af óreglulegri úrkomu.  Í Sahel eru þær reglulegar eftir árstíðum, til suðurs á þurrkatímanum og til baka um regntímann.  Stærðir tjaldbúða hirðingjanna eru mismunandi frá norðri til suðurs.  Í strandhéruðunum má búast við að finna allt að 300 tjöldum á sama staðnum en í norðurhlutanum sjást aldrei nema nokkur tjöld í tjaldbúðunum.

Hið hefðbundna hirðingjalíf er á undanhaldi af ýmsum sökum, s.s. breytingum í landbúnaði, stjórnmálum og viðskiptum.  Stíflur hafa verið byggðar í árfarvegum til að geyma flóðvatn og ræktun pálma hefur aukizt talsvert.  Hirðingjarnir hafa því dvalið lengur á slíkum áveitusvæðum í grennd við hirsiakrana og pálmalundina í suðurhlutanum.  Allt frá sjöunda áratugi 20. aldar hefur föst búseta meðal hirðingja aukizt, aðallega vegna harðræðis hirðingjalífsins.  Þó hefur vatnsskortur verið hemill á þessa þróun.  Einu landsvæðin, sem eru nýtileg til fastrar búsetu eru allrasyðst, á bökkum Senegalfljóts.  Á áttunda áratugnum komu þurrkar í veg fyrir búskap á Sahel-svæðinu.  Bæði hirðigjar og bændur urðu þar fyrir miklum búsifjum.

Nýting járnnámanna í Ijill-fjalli og sjálfstæði landsins hafa gjörbreytt búsetuháttum landsmanna.  Hinar fornu borgir, sem þróuðust í tengslum við úlfaldalestirnar (Tîchît, Chinguetti, Ouadane og Oualâta) og byggðust á viðskiptum við Dakar og Casablanca, muna fífil sinn fegri.  Atar og Tidjikdja eru hinar einu, sem einhvers athafnalífs gætir enn þá í.  Kaédi við Senegalfljót hefur vaxið og vex enn.  Þrjár nýjar borgir hafa byggzt, Nouakchott (höfuðborgin), Fdérik (Fort-Bouraud) og Nouadhibou (Port-Étienne).
  Nouakchott var stofnuð 1958.  Á tímum Ríkjasambands Vestur-Afríku var Saint-Louis í Senegal höfuðborg Máritaníu.  Nouakchott er nærri sjó og veitir aðgang að Sahara og Sahel.  Auk þess að vera aðalstjórnsýslusetur landsins eykst mikilvægi hennar á viðskiptasviðinu.  Þar eru prentsmiðjur, sjúkrahús og skólar.  Vatnsveita borgarinnar byggist á verksmiðjum, sem eima sjó.

Fdérik er stjórnsýslumiðstöð í 25 km fjarlgæð frá námubænum Zouîrât.  Höfn Nouadhibou var löngum lítt nýtanleg var endurbætt verulega vegna aukins útflutnings járngrýtis og fiskiðnaðar, sem var komið þar á fót.  Nokkrum kílómetrum sunnar er Cansado-íbúðahverfið.

Márar eru fjölmennasti þjóðfélagshópurinn (2/3) og u.þ.b. helmingur þeirra er hvítt fólk (bidan).  Hvítir márar eru af kyni berba og araba og hinir svörtu súdanskir.  Samfélag mára byggðist á höfðingjaveldi.  Aðalsmenn voru arabar (stríðsmenn) og murabits (marabouts) eða prestar og fræðimenn kóransins.  Stríðsmennirnir voru oftast arabar og marabous voru berbar.  Mestur hluti hvítra mára myndaði hina ráðandi stétt, sem naut verndar stríðsmannanna eða marabouts gegn greiðslu.

Meðal mára störfuðu járnsmiðir og „griots” (tónlistarmenn og ættfræðingar).  Meðal svörtu máranna myndaðist stétt þjóna, sem skiptist í þræla (‘abid) og frelsingja (hartani).  Með tímanum urðu hinir svörtu menntaðri og gátu því tekið við störfum á sviðum tækni og embættum innanlands og utan, þegar landið fékk sjálfstæði.  Þessi þjónastétt varð að embættismönnum og skriffinnum og meðal hennar gætti ört vaxandi vitundar um borgararétt.  Þrælahald var afnumið á nýlendutíma Frakka og opinberlega afnumið 5. júlí 1980.  Engu að síður berast sífellt fréttir um ánauð.
  Márar tala hassaniyah, sem er mállýzka byggð að mestu á arabískri málfræði og blöndu af arabísku og berbamáli.  Flestir aðalsmenn eru læsir og skrifandi á arabísku.

Aðrir þjóðfélagsþegnar, sem eru oftast kallaðir kewrin, eru tukulor, sem búa í árdal Senegalfljóts, fulanimenn, sem eru dreifðir um suðurhlutann, Soninke, sem búa allrasyðst og volof (oulof), sem búa í umhverfi Rosso í strandhéruðunum.  Tukulor og fulani tala Fulfulde (poular) og hinir hóparnir hafa haldið eigin tungum.  Talið er, að fjórðungur íbúanna séu hirðingjar og þriðjungur búi í borgum.  Vegna henna stóru eyðimarka er Máritanía strjálbýlasta land Vestur-Afríku.  Í Senegaldalnum búa u.þ.b. 75% íbúa landsins.  Lífslíkur karla eru 44 ár og kvenna 47 ár.  Flestir aðkomumenn í landinu eru Frakkar, sem starfa á sviðum tækni, viðskipta og námuvinnslu.  Spánverjar er næststærsti hópur aðkomumanna.  Landsmenn eru múslimar (99%).  Flestir márar tilheyra qadiriyah-grein islam.  Tukulor og hluti tagantmanna tilheyra tijaniyah-greininni.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM