|
Meginlandshluti er
strjálbýll kakó- og kaffibændum, sem rækta sinn garð á hefðbundinn hátt.
Á nýlendutímanum hvöttu katólskir trúboðar íbúana til að koma upp keðju
þorpa við þjóðvegina. Þar voru byggðar kirkjur og skólar. Þessi hluti
Afríku varð aldrei að erlendri landnemabyggð og fáir fáar evrópskar
plantekrur (spænskar, þýzkar) voru reknar og síðan yfirgefnar. Eftir að
landið fékk sjálfstæði fluttu Spánverjar, aðallega tæknimenn, brott.
Við breytinguna snéru íbúarnir sér aftur að sjálfsþurftarbúskap.
Efnahagslíf nútímans í landinu byggist aðallega á skógarhöggi og ræktun
kakós, kaffis og olíupálma.
Bioko er plantekrueyja. Þar bjuggu margir plantekrueigendur eða
framkvæmdastjórar þeirra mun lengur en á meginlandinu. Áður en landið
fékk sjálfstæði voru þar í kringum 1900 plantekrur (fincas), sem voru
allt frá einum til rúmlega 12.000 hektarar að stærð. Innfædda
bubifólkið býr að mestu í trúboðaþorpum á norðurhluta eyjarinnar í neðri
hlíðum Santa Isabelfjalls og í hefðbundnum heimalöndum, Mocahæðum.
Þetta fólk var og er óvant vinnu á plantekrum og stundar búskap og
starfar sem lágt settir opinberir starfsmenn. Verkamennirnir á
plantekrunum voru flestir frá Nígeríu. Á sjöunda áratugi 20. aldar
fluttu þessir farandverkamenn oft fjölskyldur sínar með sér og flestir
urðu þeir 50.000-80.000 í lok áratugarins. Pólitískar og efnahagslegar
aðstæður breyttust við sjálfstæði landisins, þannig að farandverkamenn
snéru heim í stórum hópum, þrátt fyrir samning við Nígeríustjórn 1972 um
ráðningu verkamanna. Frásagnir af aðstæðum, sem líktust þrælahaldi á
plantekrunum á þessum áratugi og drápum margra nígerískra verkamanna
ollu gífurlegu brottstreymi farandverkamannanna og hningun í
efnahagslífi Miðbaugsgíneu.
Margar plantekranna, sem Evrópumenn áttu, voru stórar um sig. Árið 1962
náðu rúmlega 300 evrópskar plantekrur yfir 370.000 hekatar og 1600
afrískir bændur stunduðu ræktun á 7000 hektörum í samvinnufélögum.
Sumar stærstu plantekranna réðu hundruð nígerískra verkamanna til starfa
og voru á frjósömustu svæðunum. Stóru plantekrueigendurnir voru
gríðarlega valdamiklir og réðu því, sem þeir vildu ráða.
Höfuðstaðurinn Malabo er lítið borg á barmi sokkins eldfjalls við
ströndina. Bretar stofnuðu til hennar á 19. öld og Spánverjar tóku við
henni og endurskipulögðu hana. Þessi líflega hitabeltisborg hefur
spænskt yfirbragð, einkum í evrópska hlutanum í grennd við dómkirkjuna,
trúboðsstöðina og landstjórahúsið. Í afrísku hverfunum fjær höfninni og
miðbænum bjuggu aðallega nígerískir verkamenn og fólk, sem ákvað að
flytjast ekki til meginlandsins. Luba er nokkuð mikilvæg borg á
suðvesturströndinni, tengd höfuðborginni með góðum vegi með bundnu
slitlagi. Þessi vegur liggur um margar byggðir bubifólksins. Basilé í
hlíðum Santa Isabelfjalls er griðastaður fyrir íbúa höfuðborgarinnar,
þegar þeir leita úr hitasvækjunni á svalari staði.
Spánverjar lögðu meginlandshluta Miðbaugsgíneu mun sienna undir sig,
þannig að hafnarborgin Bata, aðalbyggðin, er hefur ekki eins fagurt
yfirbragð og Malabo. Fangfólkið innan úr landi hefur bygg upp úthverfi
Bata.
Flestir íbúar
landsins eru afríkumenn. Engu að síður er landið deigla fólks
mismunandi uppruna og pólitískra skoðana. Fangfólkið, sem ruddi sér
braut til strandar á 19. öld og fyrri hluta hinnar 20. með yfirgangi, er
í kringum 80-90% þjóðarinnar á meginlandinu. Norðan Mbiniárinnar býr
ntumu-fangfólkið og okak-fangfólkið sunnan hennar. Fangfólkið hefur
töglin og hagldirnar í stjórnunarstöðum í landinu og hefur verið að færa
sig upp á skaftið með því að flytjast til Biokoeyju ot sölsa völdin
undir sig þar. Strandkynþættir eins og kombe, mabea, lengi, benga o.fl.
hafa verið í sambandi við evrópska kaupmenn mun lengur en aðrir og
smáblöndun hefur átt sér stað, einkum á eyjunni Corisco. Spænskir
þjóðfræðingar visa til þessara strandbúa sem „playeros”. Bæði
fangmeirihlutinn og playerominnihlutinn eru af bantukyni.
Upprunalegu íbúarnir á Biokoeyju eru Bubifólkið, afkomendur
bantuinnflytjenda frá meginlandinu. Þeim fækkaði mjög, þegar Evrópumenn
komu til skjalanna og snemma á 20. öld tölu þeir ekki nema nokkur
þúsund. Þeir urðu hliðhollustu stuðningsmenn Spánverja meðal hinna
afrísku íbúa landsins og litu endalok yfirráða Spánverja sem
innrásartilboð til fangfólksins á meginlandinu. Fangmenn hafa streymt
til eyjarinnar frá miðjum sjöunda áratugnum til að koma sér fyrir í
opinberum stöðum í hernum og öðrum stofnunum. Auk þessara tveggja
þjóðfélagshópa eru fernandinos, afkomendur frelsingja, sem Bretar náðu
úr höndum þrælasala. Þeir blönduðust Afríkumönnum frá Sierra Leone og
Kúbverjum og innflytjendum frá öðrum ríkjum Vestur-Afríku. Þegar
Spánverjar lögðu eyjuna og einnig eftir að landið fékk sjálfstæði
glötuðu þeir stöðu sinni í þjóðfélaginu. Íbúar Annabóneyju eru
afkomendur þræla, sem Portúgalar fluttu með sér, þegar eyjan var hluti
af São Tomé. Sumir þeirra búa nú á Biokoeyju.
Árið 1970 voru þessir mismunandi þjóðfélagshópar orðnir að
minnihlutahópum á eyjunni, því flestir íbúarnir voru nígerískir
farandverkamenn, sem bjuggu saman í hverfum í Malabo eða á plantekrunum.
Brottflutningur Nígeríumannanna (50.000-80.000), sem hófst í alvöru 1975
í tengslum við kúgun og ánauð, leiddi til mikilla þjóðfélagsbreytinga á
eyjunni og öðrum hlutum landsins. Í stað nígerísku farandverkamannanna
og fjölskyldna þeirra fluttust kreólar (crioulos = kynblendingar
Portúgala og Afríkumanna) frá São Tomé og Principe auk fólks frá Kamerún
til Biokoeyjar.
Hver kynþáttur talar
sína eigin tungu en önnur tungumál hafa sín áhrif. Aðaltunga landsmanna
er spænska, sem er opinbert tungumál landsins. Spænskan er kennd í
skólum og notuð í fjölmiðlum. Hún er eina sameiginlega tunga Biokomanna
og íbúa meginlandsins. Svokölluð „pidgin-enska” er mikið notuð í
smáviðskiptum og er aðaltungan á Biokoeyju. Franska varð skyldutungumál
í skólum 1988 vegna aukinnar samvinnu við Frakka í efnahagsmálum.
Portúgalskt „patois” er einnig talað á Bioko- og Annabóneyjum.
Að nafninu til eru u.þ.b. 80% landsmanna katólskir. Bubifólkið og
meginlandsbúar halda víða í gamla trúarsiði, einkum á örlagastundum.
Mbwiti-trúin á meginlandinu, sem Spánverjar bönnuðu, á sér enn þá
fylgjendur. Flestum kirkjum var lokað með forsetatilskipun árið 1975 og
rómversk-katólska kirkjan var bönnuð 1978. Eftir byltinguna árið 1979
voru þessar tilskipanir dregnar til baka en margir sértrúarhópar, s.s.
vottar Jehóva, voru gerðir útlægir aftur árið 1986.
Árið 1968 fækkaði íbúum landsins um þriðjung, þegar 110 þúsund manns
fluttu úr landi, og enn meir við brotthvarf nígerísku
farandverkamannanna 1975-76. Fólksfjölgun nú, þéttbýli og lífslíkur eru
minni en í flestum öðrum Afríkulöndum. |
