|
Túníska
stjórnarskráin, sem var lögleidd 1959 og síðar breytt, kveður á
um lýðræðisríki með islam sem opinber trúarbrögð og arabísku
sem opinbert tungumál. Löggjafarvaldið
er í höndum einnar deildar þings með 163 þingmenn, sem eru kosnir
til fimm ára í senn í almennum kosningum. Héruðin kjósa 144 og sigurflokkurinn í hverju héraði fær
alla þingmennina. Mismununinum
er skipt hlutfallslega milli andstöðuflokkanna.
Árið 1994 var lögum breytt í þá átt, að enginn flokkur mætti
hafa fleiri en 80% þingsæta. Framkvæmdavaldið
er í höndum forsetans, sem er æðsti maður landsins og ríkisstjórnarinnar.
Hann verður að vera múslimi og er kosinn í almennum kosningum
til fimm ára í senn samtímis þingmönnum.
Síðan 1988 hefur sama forseta verið leyft að sitja í þrjú
kjörtímabil. Með
lagabreytingum síðla á tíunda áratugnum var mótframbjóðendum
leyft að bjóða sig fram gegn sitjandi forseta.
Ráðherraráð
undir stjórn forsætisráðherra stjórnar landinu síðan 1969.
Ráðherrar eru ábyrgir gagnvart forsetanum en ekki þinginu,
sem hefur þó völd til að lýsa vantrausti á þá.
Gerist slíkt, getur forsetinn rofið þing og efnt til nýrra
kosninga og ríkisstjórnin verður að segja af sér.
Landinu
er skipt í 23 stjórnsýsluhéruð (wilayat; et.: wilayah), sem eru
undir stjórn landstjóra (walis). Hvert hérað ber nafn höfuðborgar sinnar og er skipt í
250 sýslur (mu’tamadiyat), sem eru undir stjórn sýslustjórna
(mu’tamad) og þeim er skipt niður í 2000 hreppa (mantaga
turabiyyas). Landinu er
einnig skipt niður í rúmlega 250 sveitarfélög og 154 sveitaráð.
Dómskerfi
landsins er byggt á franskri fyrirmynd og frjálslegri túlkun islam.
Í ríkisráðinu eru tvö dómstig, framkvæmdastig, sem annast
mál milli ríkis og einstaklinga eða opinberra stofnana og ríkisendurskoðun.
Dómskerfið skiptist í héraðs-, glæpa- og áfrýjunardómstóla
og hæstarétt. Dómsvaldið
er rækilega aðskilið frá löggjafar- og framkvæmdavaldinu í stjórnarskránni.
Stjórnmálin.
Stjórnarskráin á að tryggja mál- og skoðanafrelsi, frelsi
dagblaða, frelsi til útgáfustarfsemi, til fundarhalda, félagafrelsi
og frelsi til stofnunar verkalýðsfélaga.
Stjórnmálaflokkar, sem byggjast á kynþáttum, trúarbrögðum,
svæðaskiptingu eða tungumáli eru bannaðir.
Nýir stjórnmálaflokkar skutu upp kollinum árið 1981.
Fjölflokkakerfi var tekið upp með lögum árið 1988 og fyrstu
kosningar byggðar á því voru haldnar árið eftir.
Kosningaþátttaka er mikil í landinu en stjórnarandstöðuflokkarnir
telja að kosningar séu undantekningalaust óheiðarlegar og atkvæði
séu fölsuð. Af þessum sökum
hefur landið enn þá einsflokkskerfi, þótt lögin segi annað.
Stjórnarflokkurinn heitir Demókratíski stjórnarskrárflokkurinn
(RCD).
Stjórnarandstöðuflokkarnir
eru litlir og byggjast á vinsældum einstaklinga eða litlum hópum
manna. Þeir hafa hvorki fjárhagslegt
né skipulagslegt bolmagn til að reka mikinn áróður fyrir kosningar.
Í lok tíunda áratugarins hafði enginn frambjóðenda þeirra
ná kjöri. Árið 1989 fékk
Islamflokkurinn 20 menn kjörna og þá vantaði 7,5% upp á að stjórnarandstaðan
væri fullskipuð samkvæmt lögum. Oft voru og eru þingmenn stjórnarandstöðunnar hnepptir í
fangelsi eða reknir úr landi til að draga úr áhrifum þeirra fyrir
kosningar. Fjöldi félaga
um allt land starfa í nánum tengslum við RCD.
Menntamál.
Börn á skólaskyldualdri njóta ókeypis menntunar.
Næstum öll börn á aldrinum 6-16 ára stunda skóla og u.þ.b.
17% þeirra halda áfram í háskóla eða öðrum æðri
menntastofnunum. Nemendum,
skólum og kennurum hefur fjölgað mikið síðan landið varð sjálfstætt
og læsi aukizt meðal allra landsmanna.
Þessi þróun hefur verið ríkissjóði dýr en samt sem áður
hafa nemendur orðið að afla sér aukastyrkja, því að ríkisstyrkirnir
nægja ekki. Það færist í vöxt, að nemendum er synjað um nám á ákveðnum
sviðum eða í ákveðnum skólum.
Vegna ástands í atvinnumálum hefur fólki verið beint inn á
námsbrautir á tækni-, fag-, kennslu- og landbúnaðarsviðum til að
það geti gengið að atvinnu í námslok.
Túnisháskóli var stofnaður 1960.
Tveir aðrir háskólar voru opnaðir í Al-Munastir (í grennd
vi Susah) og Safaqis á miðjum níunda áratugnum.
Heilbrigðis-
og félagsmál. Lífskjör íbúa Túnis eru almennt fábrotin en samt að
batna smám saman. Ríkisstjórnin
fullyrðir, að tala þeirra, sem lifa undir fátækramörkum, sé lág.
Niðurskurður fjárlaga og afnám niðurgreiðslna hafa dregið
úr félagslegum stuðningi. Fátækasta
fólkinu hefur þó verið sinnt í samræmi við sérstakar áætlanir.
Þjóðareiningarsjóðurinn, sem var stofnaður 1992, hefur látið
fé frá einstaklingum og ríkinu af hendi rakna til margs konar þróunarverkefna
vítt og breitt um landið. Aðrir
sjóðir styðja fjölda félagslegra þátta.
Heilbrigðiskerfi landsins veitir langflestum íbúanna aðgang að
heilbrigðisþjónustu. Æ
meiri fjármunum hefur verið varið í þetta kerfi, en samt sem áður
leita æ fleiri einstaklingar til einkarekinna heilsugæzlustöðva, því
að opinbera kerfið hefur ekki undan.
Fjöldi tiltölulega góðra sjúkrahúsa og heilsugæzlustöðva
hefur dregið úr dánartíðni og lægsta barnadauða á meginlandi Afríku.
Einn
mest áberandi þáttur í opinberri stefnu hefur verið að bæta stöðu
og lífskilyrði kvenna. Þessi
þróun hefur staðið yfir síðan landið fékk sjálfstæði og jafnrétti
milli kynjanna eykst stöðugt. Lög
um stöðu einstaklingsins voru samþykkt árið 1956 og þeim hefur
verið breytt til að konur njóti sín betur á sviðum stjórnmála, félagsmála
og búi við betri hag. |
