Zimbabwe skiptist í sex mismunandi landbúnaðarsvæði, allt
eftir úrkomumagni. Austurhálendið (>630 mm á ári) er
hentugt til nautgriparæktunar, korn- og ávaxtaræktar.
Gróft reiknað er úrkoman á fimmtungi landsins milli
miðfjallgarðsins til Harare og upp á miðlöndin 510-630 mm á
ári. Á þessu svæði er mikið ræktað af maís og tóbaki
auk kvikfjárræktar. Næstum jafnstórt svæði sunnan
miðfjallgarðsins, sem nær yfir Bulawayo nýtur 400-510 mm á
ári. Það er hentugt til blandaðs búskapar með
talsverðri kvikfjárrækt.
Þriðjungur landsins, fjær miðfjallgarðinum, aðallega sunnanlands,
nýtur 360-460 mm á ári og er nýttur að hluta til ræktunar en mest til
beitar. Önnur svæði, einkum nyrzt við Zambezifljót, eru einungis
nýtileg til beitar.
Áður en landið fékk
sjálfstæði réðu hvítir landnemar mestum hluta bezta landsins og sumir
þeirra bjuggu í eigin heimalandi. Þjóðernisbarátta landsmanna beindist
því kröftuglega að eignarhaldi á landi. Eitt meginverkefna stjórnvalda
að fengnu sjálfstæði var að skipta landinu upp á ný og búsetja
negrafjölskyldur á fyrrum jörðum hvítra.
Lögin, sem voru
samþykkt í þessu skyni, tóku ekki til óska negra um búsetu í borgum, en
þær voru einungis byggðar hvítum. Afleiðingin varð sú, að þeir búa í
þéttbýlum og fjarlægum úthverfum, nokkra kílómetra frá borgarmiðjunum og
eru orðnir a.m.k. fjórfalt fjölmennari en hvítir. Landleigulögin, sem
kváðu mun skírar að blöndun hvítra og svartra, tóku við af
landskiptingarlögunum árið 1969 en var breytt 1977 á tímum
borgarastyrjaldarinnar. Þau gerðu svörtum kleift að kaupa land til
sveita og eignir í borgum af hvítum. Að loknum átökunum fór blandaðra
byggða þegar að gæta.
Þjóðerni.
Rúmlega tveir þriðjungar þjóðarinnar tala shona sem fyrsta tungumál en
u.þ.b. fimmtungur talar Ndebele. Bæði tungumálin eru af bantustofni en
ættkvíslir bantumanna fluttust suður til þessa hluta álfunnar fyrir
rúmlega teinöld. Ndebele-mælandi bantumenn settust að á hringlaga svæði
umhverfis núverandi borgarstæði Bulawayo en shona-mælandi fólk utan
þessa hrings í allar áttir, kalangamenn suðvestantil, karangamenn
austantil (kringum Nyanda, fyrrum Fort Viktoría), zezururmenn
norðaustantil og rozwi- og tongamenn norðantil. Blöndun ættkvíslanna um
aldir hefur gert tungumálaskilin óskýrari.
Meðal hvítra íbúa
landsins, sem héldu sjálfstæðisdaginn hátíðlegan, voru afkomendur fyrstu
Evrópumannanna, sem voru þá aðeins fjórðungur allra hvítu íbúanna í
landinu. Eftir síðari heimsstyrjöldina margfaldaðist fjöldi hvítra
vegna innflytjenda og kringum tveir þriðjungar núverandi hvítra íbúa eru
af evrópskum uppruna, langflestir frá Bretlandi. Hinir fluttust
aðallega frá Suður-Afríku. Afríkanar eru u.þ.b. 25% hvítra manna í
dreifbýlinu. Nokkur þúsund Asíumanna stunda
aðallega viðskipti. Blandaðir Zimbabwemenn eru kallaðir „litaðir” og
stunda aðallega fag- og verkamannavinnu.
Enska er opinber
tunga í embættis- og stjórnkerfinu. Kennsla í skólum fer einnig fram á
enskunema hjá hinum yngstu í skólum negra.
Trúarbrögð.
Hinn mikli meirihluti negra heldur
sig að mestu við hefðbundin trúarbrögð, sem byggjast á forfeðratrú.
Shonamenn hafa viðhaldið trúnni á spádóma, hugboð og regndansa.
Mwari er höfuðguð þeirra. Steinrústirnar í Great Zimbabwe og í
Matopohæðum eru álitnar mjög mikilvægir og áhrifamiklir helgistaðir.
Á síðari hluta 20. aldar höfðu kristniboðsstöðvar mikil áhrif í landinu
og flestir ráðherrar fyrstu ríkisstjórnar landsins að sjálfstæði fengnu
höfðu stundað nám í skólum krisniboðsins. Stöðvarnar eru reknar af
katólsku kirkjunni, biskupakirkjunni, meþódistum, prespyterum, baptistum
og hollenzku siðbótarkirkjunni. Katólska kirkjan sýndi
þjóðernisbaráttu landsmanna stuðning í sjálfstæðisbaráttunni og naut
þess í áhrifum sínum í sjálfstæðu landi.
Aðfluttir / brottfluttir.
Að- og brottflutningur
hvítra manna hefur verið ráðandi um fjölda þeirra og uppruna.
Fartölur hafa verið sveiflukenndar í samræmi við stjórnmálaástandið í
landinu. Á árunum fyrir sambandsslitin milli Ródesíu og Nyasalands
fluttust 13.000 hvítir menn úr landi. Fyrstu 10 árin
sjálfstæðisbaráttunnar fluttust 111.270 hvítir til landsins en 71.330
brott. Eftir því sem vopnaskakið jókst eftir 1976 fækkaði hvítum
úr 260.000 í 200.000 að sjálfstæði landsins fengnu. Líklegt má
telja, að rúmlega helmingur hvítra íbúa landsins hafi setzt að eftir
1965.
Næstum fjórðungur
þjóðarinnar býr í borgum eða þéttbýli. Nærri tveir þriðjungar þeirra
annaðhvort í Harare eða Bulawayo. Ungir og vinnufærir karlar eru í
meirihluta meðal borgarnegra og eldra fólkið, konur og börn búa í
dreifbýlinu. Rúmlega helmingur negraheimila byggist á
atvinnutekjum. |