Wales almennar upplýsingar,
[Flag of the United Kingdom]


WALES
ALMENNAR UPPLÝSINGAR
ENGLAND

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Ríkið.  Vels er stjórnað sem hluta af Englandi.  Innanríkisráðherra Vels er ábyrgur fyrir sérmálum þessa landshluta.  Takmörkuð heimastjórn var viðurkennd árið 1974, þegar átta ný héruð voru skipulögð og stofnuð í stað hinna eldri.  Nýju héruðin eru Clywd, Dyfed, Gwent, Gwynedd, Mid Glamorgan, Powys, South Glamorgan og West Glamorgan.  Héruðunum var skipt í 37 svæði, sem síðan skiptast í sveitarfélög.  Stjórnsýslan er í höndum ráða, sem eru kosin í almennum kosningum.  Samkvæmt stjórnsýslulögum Vels frá 1994 fór fram frekari endurskipulagning stjórnsýslunnar í landinu.  Eftir 1966 tóku 22 sveitarstjórnir við af 8 héraðsstjórnum og 37 sveitarstjórnum.  Kosningar til þessara 22 sveitarstjórna fóru fram í maí 1995.

Menntamál.  Skóla- og fræðslukerfi Vels er hið sama og í Englandi að frátaldri kennslu í velsku.  Árið 1970 voru lögð drög að velskukennslunni og enskan varð önnur í röðinni.  Í skólum, sem byggðu áfram á ensku sem aðalmáli, var tekin upp kennsla í velsku fyrir aldurshópana 14-16 ára 1999. 

Meðal æðstu menntastofnana er Velsháskóli (1893).  Hann nær yfir háskólann í Aberystwyth, Norður-Velsháskólann í Bangor, háskólann í Cardiff, St. David’s háskólann í Lampeter, háskólann í Swansea, læknaháskólann í Cardiff og vísinda- og tækniháskólann í Cardiff.  Snemma á tíunda áratugnum voru u.þ.b. 29.500 stúdendar við nám í háskólum landsins.  Árið 1992 varð vísinda- og tækniháskólinn í Pontypridd annar háskóli landsins sem Glamorganháskóli með 7270 stúdenta.  Auk þessara háskóla eru sjö aðrar æðri menntastofnanir með u.þ.b. 13.000 stúdenta.

Efnahagslífið.  Efnahagslíf landsins hefur breytzt í grundvallaratriðum á síðastliðnum áratugum.  Kolanám og hefðbundinn þungaiðnaður, s.s. skipasmíðar, sem voru uppistöðuatvinnuvegur allt frá 19. öld, hafa næstum orðið að engu.  Þjónustugreinar, s.s. ferða- og fjármálaþjónusta, hafa haslað sér völl og nýr iðnaður tekið við.  Landshlutar, sem hafa orðið verst úti vegna þessarar þróunar, hafa notið ríkisstyrkja til uppbyggingar. Umbætur í samgöngukerfi landsins hafa leitt til fjölgunar atvinnutækifæra og auðveldað aðgang að erlendu fjármagni, einkum frá japönskum fjárfestum.  Þrátt fyrir verulegar framfarir og stöðuga fjölgun atvinnutækifæra, er atvinnuleysi meira í Vels en annars staðar á Bretlandseyjum, einkum á fyrrum námusvæðum, þar sem flest ný störf hafa fallið konum í skaut.

Landbúnaður og skógnýting.  Nærri 80% lands í Vels eru nýtt til landbúnaðar.  Í uppsveitum er aðallega stunduð búfjárrækt, sauðfé og nautgripir og mjólkurframleiðsla í lágsveitum.  Ræktun beinist aðallega að fóðri fyrir búsmalann og kartöflum.  Grænmetis-, svína- og hænsnarækt er vaxandi.  Vegna aukinnar áherzlu á skógrækt, eru u.þ.b. 12% lands nú skógi vaxin.  Víðast eru fljótvaxnar nytjategundir trjáa gróðursettar og sífellt fleiri fá atvinnu við skógrækt og nýtingu skóga í Mið-, Vestur- og Norður-Vels.

Námur og orkumál.  Kolanám í Suður-Vels um aldamótin 1900 byggðist aðallega á stáliðnaðnum, sem hafði þróast í norðausturhlutanum frá lokum 18. aldar.  Bættar samgöngur með skipaskurðum og járnbrautum ollu síauknum útflutningi kola.  Eftir 1840 var kolanámið orðið mikilvægari atvinnugrein en stáliðnaðurinn og var aðalundirstaða efnahagslífs landsins næstu öldina.  Fyrstu merki hnignunar þessa atvinnuvegar komu í ljós í heimskreppunni á fjórða áratugi 20. aldar, en síðari heimsstyrjöldin lífgaði hann um stundar sakir.  Eftir 1945 dró úr eftirspurn og óhagstæð lega velsku kolanámanna auk aukinnar samkeppni gerði það að verkum, að 115 námum var lokað á árunum 1947-66.  Snemma á tíunda áratugnum voru aðeins 5 námur í rekstri.  Árið 1993 leigði ríkið einkafyrirtæki antrasítnámurnar í Betws-y-Coed.  Í janúar 1995 voru síðustu námurnar einkavæddar.  Flögu- eða hellugrjót er enn þá unnið í Gwynedd.  Granítnám er enn þá stundað og lítil gullnáma er í rekstri í miðhluta landsins.

Vels er auðugt af vatni.  Manngerð lón eru víða í mið- og norðvesturhlutum landsins og orkuver voru reist við sum þeirra.  Mestur hluti vatnsins er samt notaður til vatnsveitna í borgum Ensku miðlandanna.  Vatnsorkuverið í Llanberis, Gwynedd, sem er hið stærsta sinnar tegundar í Vestur-Evrópu, var byggt inni í fjallinu.  Á Anglesey- og Gwynedd-ströndunum eru líka kjarnorkuver.

Iðnaður.  Upphaf iðnaðar má rekja til 18. aldar, þegar vinnsla tins og kopars frá Cornwall hófst.  Mestur skriður komst á iðnvæðinguna, þegar járnnámurnar í Suður-Vels voru uppgötvaðar og stáliðnaðurinn tengdur þeim byggðist upp eftir 1770.  Þá varð þessi landshluti mesta iðnaðarsvæði Bretlandseyja og jafnvel alls heimsins um tíma.  Upphaf stáliðnaðarins og nýting náma hófst í raun og veru í norðausturhlutanum.  Í kringum 1820 var hann mestur á jaðarsvæðum kolanámanna í suðurhlutanum og þar voru framleidd u.þ.b. 40% hrájárns á Bretlandseyjum.  Eftir 1840 var Dowlais stálverið í grennd við Merthyr Tydfil, með rúmlega 5000 verkamenn, hið stærsta sinnar tegundar í heiminum.  Bærinn Merthyr þróaðist úr þorpi í stærstu borg Vels með 46.000 íbúa.  Kolanámið varð efnahagslega mikilvægara en járnvinnslan, sem hélt samt sem áður velli sem mikilvæg atvinnugrein fram yfir 1950.  Síðan hefur dregið úr mikilvægi stáliðjunnar en Vels framleiðir enn þá u.þ.b. þriðjung þess stáls, sem framleitt er á Bretlandseyjum.  Helztu verksmiðjurnar eru í Llanwern í grennd við Newport og við Port Talbot.

Fjöldi nýrra iðnfyrirtækja spratt upp eftir 1950, einkum á síðustu tveimur áratugum 20. aldar, þegar mörg hátæknifyrirtæki komu sér fyrir í Vels.  Mörg þessara nýju fyrirtækja eru fjarri hefðbundnum iðnaðarsvæðum og hafa skapað atvinnu í sveitum Mið- og Norður-Vels.  Landið er orðið að mikilvægri miðstöð fyrirtækja á svið elektrónísks iðnaðar, upplýsingatækni, framleiðslu varahluta, efnaiðnaðar og framleiðslu plasts og gerviefna.  Milford Haven er í fararbroddi sem hafnarborg á Bretlandseyjum, einkum í tengslum við olíuinnflutning og hreinsun.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM