Guyana efnahagsmál,
Flag of Guyana


GUYANA
EFNAHAGSMÁL
.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Allt frá því að Gínea fékk sjálfstæði hefur landið verið fast í skorðum nýlendutímans og byggir afkomu sína á landbúnaðarafurðum og námugreftri (sykurreyr og báxít).  Eftir að sjálfstæði var fengið gerði sósíalísk stjórn landsins ýmsar umbætur en þær hrukku flestar ekki til að breyta gamla kerfinu.  Efnahagslífið byggist aðallega á opinberum rekstri, þótt einka- og samvinnurekstur sé líka leyfður.

Opinber atvinnurekstur er mikilvægur.  Á áttunda áratugi 20. aldar þjóðnýtti ríkisstjórnin bandarískar og kanadískar báxítnámur og vinnslu og árið 1976 voru eignir stórfyrirtækisins Booker McConnell þjóðnýttar (plantekrur, verksmiðjur og fyrirtæki).  Um miðjan níunda áratuginn hafði ríkisstjórnin rúmlega 80% atvinnulífsins undir sinni stjórn.  Ríkisrekna sykurfyrirtækið stjórnar plantekrum og námufyrirtækið var stofnað til að hafa umsjón með námugreftri.

Efnahag landsins hefur hrakað vegna stefnu stjórnvalda.  Þingmenn meirihlutaflokksins PNC hafa verið settir í stjórnunarstöður, þannig að fyrrum framkvæmdastjórar, forstjórar og skrifstofufólk hefur horfið til annarra starfa.  Minnkuð framleiðni, sveiflukenndir markaðir og lækkaðar tekjur hafa aukið fjárhagslegan halla fyrirtækjanna.  Erlendar skuldir hafa aukizt gífurlega og gengið hefur sílækkað vegna stækkandi neðanjarðarhagkerfis.  Minnkandi innflutningur fljótandi eldsneytis hefur valdið rafmagnsleysi og ráðstafanir ríkisstjórnarinnar ollu næstum stöðvun innflutnings matvæla og neyzluvöru.  Tekjur á mann (áæltaðar US$ 600.- síðla á 9. áratugnum) eru svo lágar, að landið er í röðum allrafátækustu landa heims.  Efnahagsumbætur byggjast á erlendri aðstoð og gagnkvæmum viðskiptasamningum.

Verzlunarsamtök eiga veigamikil ítök í ríkisstjórn landsins.  Alþýðusambandið er samtök helzu verkalýðsfélaga landsins, þ.m.t. Samband námuverkamanna, sem eru flestir negrar, og Samband almennra verkamanna og verkamanna í landbúnaði, sem eru flestir frá Austur-Indíum.


Náttúruauðæfi.  Mikilvægustu náttúruauðlindir landsins er báxít, sem finnst í miklu magni milli ánna Berbice og Demerara.  Talsverðar birgðir af magnesium finnst í jörðu við Matthew’s Ridge í norðvesturhlutanum, u.þ.b. 50 km austan landamæranna að Venesúela.  Demantar finnast í Mazaruni-ánni og öðrum ám í Pacaraima-fjöllum.  Gull finnst bæði í árseti og neðanjarðar.  Kopar, jarngrýti molybdenum, nikkel, kvartssandur (til glergerðar), kaólín (postunlínsleir) og grafít finnst einnig í jörðu.  Ríkið hefur stuðlað að olíuleit án árangurs.

Harðviðartré eru aðalauðlindin í skógum landsins.  Rækjur fyrir ströndinni og nokkrar ferskvatnsfiskar eru uppistaðan í fiskveiðunum.  Steppur landsins eru nýttar til nautgripabeitar.

Gíana verður að flytja inn eldsneyti til að knýja farartæki og framleiðslu rafmagns, sem nær aðeins til íbúa strandhéraðanna og lítið eitt upp með ánum.  Vatnsorka er talsverð í landinu, einkum við Tiger Hill við Demerara-ána og Tiboku-fossar í Mazaruni-ánni.  Nýting þessarar orku yrði dýr og erfið vegna þess, hve þessir staðir eru afskekktir.


Landbúnaður
er takmarkaður við strandlengjuna milli Essezuigo- og Courantyne-ánna.  Landnýtingin byggist enn þá á hinum gömlu áveituaðferðum Breta og Hollendinga.  Ræktanlegt land er brotið í reinum milli hafs eða næstu ár og fenjanna inni í landi.  Allt umhverfis það eru skurðir, sem eru bæði nýttir til framræslu og áveitna.  Landið á ströndinni er frjósamt en jarðvegurinn er súr, þannig að áburðarnotkun er nauðsynleg.  Ræktunin beinist aðallega að kassava, maís, banönum, grænmeti og sítrusávöxtum.  Útflutningsuppskera byggist á sykurreyr og hrísgrjónum, kaffi og kakó.  Um miðja 20. öldina jókst landbúnaðarframleiðslan vegna vélvæðingar og stækkunar ræktunarlands.  Síðan staðnaði framleiðslan, þegar efnahagur landsins hrundi.  Kvikfjárrækt er stunduð á Rupununi-sléttunni og í strandhéruðunum (nautgripir, svín, geitur, sauðfé og hænsni).

Skógarhögg takmarkast mjög af erfiðum samgöngum, hörðum viðnum og skorti á sögunarmyllum.  Einnig er fátt um geymslur fyrir viðinn og flutningar úr landi eru erfiðir, þannig að rúmlega helmingur viðarins er seldur á innanlandsmarkaði.  Trjátegundin Ocotea rodiaei er að mestu flutt úr landi.

Útgerð hefur aukizt vegna bætts tækjabúnaðar og veiðar og vinnsla hafa aukið hlut sinn í efnahagslífinu.  Rækjan er að mestu flutt út.

Iðnaður.  Gíana er meðal mestu útflutningslanda báxíts, sem er aðallega numið við Linden og einnig í minna mæli við Berbice-ána.  Neðar við ána er báxítverksmiðja við Everton.

Demantar eru enn þá unnir með höndum og ármöl er sogin upp í pramma á ánum inni í landi.  Gullnámið er í höndum sjálfstæðra gullgrafara og í stórum námum, sem voru opnaðar síðla á níunda áratugnum og eru undir stjórn kanadísks fyrirtækis.

Flestar hinna mörgu hrísgrjónamyllna eru litlar og í einkaeign en meðfram ströndinni eru nokkrar stórar og ríkisreknar.  Annar iðnaður beinist að framleiðslu neyzluvöru til að draga úr innflutningi (vindlingar, eldspýtur, matarolíur, smjörlíki, drykkjarvörur, sápa, þvottaefni, fatnaður, sykur, dýrafóður og romm).


Verzlun og viðskipti.  Gíanabanki (1965) hefur leyfi til seðlaútgáfu og annast fjármál ríkisins og annarra banka.  Þrír helztu viðskiptabankar landsins eru innlendir og aðrir eru útibú kanadískra og indverskra banka.  Önnur fjármálaþjónusta er í höndum Þróunarbankans, Framkvæmdabankans, tryggingarfélaga (flest erlend) og rúmlega 1500 samvinnufélaga, sem eru sparisjóðir og bjóða lán til landbúnaðar.

Helztu viðskiptalönd Gíana eru BNA, Bretland og Trínídad og Tobago.  Gíana gerðist aðili að Fríverzlunarbandalagi Karíbaríkja (Carifta) árið 1965.  Carifta varð Caricom 1973.  Útflutningurinn byggist á báxíti, álildi, sykri, hrísgrjónum, rækjum, demöntum, hrásykri, rommi og timbri.  Helztu innflutningsvörur eru eldsneyti og olíur, vélbúnaður, farartæki, vefnaðarvörur og matvæli.


Samgöngur
.  Hið takmarkaða vegakerfi er að hluta malbikað og að hluta úr brenndum leir.  Þessi vegir eru aðallega í strandhéruðunum og inni í landinu eru sárafáir vegir.  Járnbrautin meðfram ströndinni var lögð 1848, hin fyrsta í Suður-Ameríku.  Rekstri hennar til farþegaflutninga var hætt á áttunda áratugi 20. aldar en flutningur hráefna frá magnesíumnánunum í Matthews Ridge til Kaituma-borgar við samnefnda á heldur áfram og líka frá báxítnámunum milli Ituni og Linden.

Flugfélag Gíana annast áætlunarflut innanlands og milli landa.  Timehri-millilandaflugvöllurinn (1968) er 40 km frá Georgetown.

Prammar og litlir bátar flytja farþega og landbúnaðarafurðir um skurði á strandsléttunni.  Stærri bátar fara um árósana.  Flotbrú var opnuð yfir Demerara-ána 1978.  Hún er eina bruin, sem tengir stór strandsvæði.  Báxít er flutt út frá Linden og magnesíumgrýti frá Kaituma.  Önnur utanríkisviðskipti fara um höfnina í Georgetown, sem er í sambandi við Vestur-Indíur, Suriname, Frönsku Gíana, Bretland, Kanada og BNA.


.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM