Guyana sagan,
Flag of Guyana


GUYANA
 
SAGAN
.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Fyrstu íbúar landsins settust líklega að á hásléttunni einni teinöld fyrir Kristsburð.  Warrau-indíánar kunna að hafa verið hinir fyrstu og síðan komu arawakar og karíbar.  Fyrstu samfélögin stunduðu skiptiræktun og dýraveiðar.  Kólumbus kom auga á strönd Gíana 1498 og Spánverjar gerðu kröfu til landsins milli ósa Orinoco og Amasón án þess að hafa frekari afskipti af því.  Þessi strandlengja gekk undir nafninu Villta ströndin.  Hollendingar hófu fyrstir Evrópumanna landnám á þessum slóðum og komu á fót verzlunarstöðum upp með ánum í kringum 1580.  Um miðja 17. öld hófst innflutningur þræla frá Vestur-Afríku til að vinna við ræktun sykurreyrs.  Á 18. öld hófst nýting lands niður með ánum og á hinum frjósömu leireyrum í ósunum.  Laurens Storf van’s Gravesande, landstjóri Essequibo (1742-72) sá um skipulagningu þessa landnáms.

Á árunum 1780-1815 börðust Frakkar og Bretar oft um yfirráðin yfir landinu og gekk á ýmsu.  Eftir skömm yfirráð Frakka var Longchamps, síðar kölluð Georgetown, stofnuð við ósa Demerara.  Hollendingar nefndu borgina Stabroek og héldu áfram að þróa hana.  Bretar tóku við 1796 og héldu landinu með stuttum hléum til 1814, þegar þeir keyptu héruðin Demerara, Berbice og Essequibo.  Þau voru sameinuð sem Brezka Gíana árið 1831.

Þrælaverzlunin var lögð niður 1807, þegar fjöldi þræla í landinu var orðinn í kringum 100.000.  Eftir að þrælahald var afnumið 1838 hurfu negrarnir af plantekrunum til að koma sér fyrir annars staðar á strandlengjunni.  Þá fluttu bændurnir inn verkafólk víða að.  Talsverður fjöldi Indverja kom til samningsbundinnar vinnu og stóð sig vel.  Þegar samningstíma þeirra var lokið, settust margir þeirra að í þorpunum á ströndinni í grennd við plantekrurnar í kjölfar mikillar efnahagskreppu, sem evrópsk samkeppni í sykurrófuræktun olli.

Landnámið var hægfara, þegar gull fannst 1879 og mikið æði greip um sig.  Norðvesturhlutinn var skipulagður 1889 og varð deiluefni 1895, þegar BNA studdu Venesúela í kröfum um yfirráð á þessu svæði.  Venesúela krafðist þessa landsvæðis á ný 1962 og deilan var falin Sameinuðu þjóðunum til úrlausnar.  Niðurstaða er ókomin.

Þegar Bretar tóku við yfirráðum af Hollendingum fengu þeir flókið stjórnsýslukerfi í arf.  Breytingar á því árið 1891 fengu kjörnum fulltrúum héraðanna meiri völd en frekari umbætur 1928 færðu landstjóranum öll völd.  Árið 1953 var kosið um nýja stjórnarskrá, sem gerði ráð fyrir tveggja deilda þingi og ríkisstjórn.

Næstu 13 árin var stormasamt á pólitíska sviðinu.  Framfaraflokkur fólksins með Cheddi Jagan í fararbroddi myndaði fyrstu ríkisstjórnina.  Hún virtist hlynnt kommúnisma og Bretar afnámu stjórnarskrána í október 1953 og sendu herinn á vettvang.  Stjórnarskráin var ekki tekin upp á ný fyrr en 1957.  Framfaraflokkurinn klofnaði eftir kynþáttalínum.  Jagan var leiðtogi brotsins, sem indverjar studdu og Forbes Burnham leiddi negrahlutann, PNC (People’s National Congress).  Í kosningunum 1957 og 1961 hafði Framfaraflokkurinn forystu.  Árin 1961-64 urðu blóðug uppþot milli indverja og negra og langt allsherjarverkfall leiddi til endurkomu brezkra hermanna.

PNC benti á, að kosningarkerfið gerði indverjum hærra undir höfði en öðrum og brezka stjórnin kom á nýju kerfi, sem gerði ráð fyrir hlutfallskosningum í desember 1964.  Eftir kosningarnar myndaði PNC og minni og íhaldssamari flokkur samsteypustjórn, sem Burnham stýrði.  Stjórn hans leiddi landið til sjálfstæðis 26. maí 1966.  PNC fékk meirihluta atkvæða í kosningunum 1968 með fjölda atkvæða kjósenda erlendis og grunur um víðtæk kosningasvik vaknaði.  Hinn 23. febrúar 1970 var lýst yfir stofnun Samvinnulýðveldisins Gíana innan Brezka samveldisins.  Þingið kaus forseta en Burnham hélt framkvæmdavaldinu sem forsætisráðherra.  Hann lýsti því yfir, að stjórn hans væri sósíalísk og á síðari hluta áttunda áratugarins reyndi hann að endurskipuleggja ríkisstjórn sína sér í hag.  Árið 1978 gerðist einhver furðulegasti atburður í nútímasögunni, þegar u.þ.b. 900 meðlimir í sértrúarhóp í Jonestown frömdu sjálfsmorð að skipun leiðtoga þeirra, séra Jim Jones.

Árið 1980 varð Burnham forseti samkvæmt nýrri stjórnarskrá, sem gaf honum mun víðtækari völd eftir kosningar, sem báru augljós merki víðtækra svika.  Næstu árin jókst efnahagskreppan vegna minnkandi eftirspurnar báxíts og sykurs og ósamvinnuþýður almenningur leið fyrir skort á neyzluvörum og hrun opinberrar þjónustu.  Burnham greip til strangra aðhaldsaðgerða og fór að halla sér að löndum Austur-Evrópu.  Hann lézt 1985 og Hugh Desmond Hoyte, forsætisráðherra, eftirmaður hans, lofaði að fylgja fordæmi Burnhams.  Hann sigraði í kosningunum sama ár og enn á ný komu fram ásakanir um kosningasvik.


.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM