|
Efnahagur
landsins var á uppleið fyrir sexdagastríðið 1967.
Vesturbakkinn stóð undir þriðjungi tekna landsins.
Eftir stríðið var þróunin hægari en á réttri leið vegna
áætlana ríkisstjórnarinnar. Viðskipti
jukust milli Jórdaníu og Íraks í stríði þess við Íran (1980-90)
vegna aðgangsins, sem Írak hafði að hafnarborginni Al-‘Aqabah.
Í
upphafi studdi Jórdaníustjórn Saddam Hussein, forseta Íraks, þegar
hann réðist inn í Kúveit og hernam landið (1990-91), en féllst á
viðskiptabann Sameinuðu þjóðanna gegn Írak, þótt það ógnaði
efnahag landsins. Erlend
neyðaraðstoð hélt Jórdönum á floti og jákvæð þróun hófst á
ný, þegar 200.000-300.000 Palestínumenn voru reknir frá Kúveit til
Jórdaníu, því að margir þeirra áttu gnægð fjár.
Efnahagskreppur
hafa oft riðið yfir. Skuldastaða
landsins hefur verið erfið og atvinnuleysi mikið frá miðjum tíunda
áratugi 20. aldar. Árið
1997 afskrifuðu Bandaríkjamenn eins milljarðs dollara skuld og Alþjóðabankinn
veitti Jórdaníu mikla fyrirgreiðslu til að hleypa lífi í
efnahaginn.
Efnahagurinn
byggist aðallega á einkaframtaki.
Námuvinnsla og iðnaður standa undir mestum hluta vergrar þjóðarframleiðslu,
þótt þjónusta eigið þar líka drjúgan hlut.
Þótt Alþjóða gjaldeyrissjórðurinn og Alþjóðabankinn
hafi reynt að styðja við einkaframtakið, er ríkið veigamikill aðili
að atvinnulífinu. Innanlandsmarkaðurinn
er smár í sniðum og sveiflur í landbúnaði eru miklar vegna
mismunandi úrkomu. Fjármagnsskortur,
pólitísk ólga í þessum heimshluta og mikill fjöldi flóttamanna í
landinu valda því, að landið er háð erlendri aðstoð.
Mikill fjöldi Jórdana, sem vinna erlendis og senda ættingjum sínum
heima peninga, er mikilvæg gjaldeyristekjulind fyrir landið.
Landið hefur líka misst margt faglært og velmenntað fólk til
nágrannalandanna. Nálægt 400.000 manns yfirgáfu landið snemma á níunda áratugnum
en síðan hefur ástandið lagazt svolítið.
Þessu valda aðallega aukin atvinnutækifæri í landinu og
minnkandi tækifæri í nágrannalöndunum við Persaflóann.
Náttúruauðlindir
og iðnaður.
Helztu náttúruauðæfi landsins eru fosfat, pottaska, kalk og
marmari en einnig má finna dólómít, kaólín og salt.
Rétt um aldamótin fannst barít, kvarts, gips og feldspat og
vitað er um einhverjar birgðir kopars, úraníums og flöguolíu.
Mesta iðnvæðingin er í og umhverfis Amman.
Þungaiðnaður landsins byggist aðallega á fosfatvinnslu, olíuhreinsun
og sementsframleiðslu. Talsvert
er framleitt af matvöru, fatnaði og ýmsum neytendavörum.
Langmestur
hluti raforkunnar er framleiddur með olíu og lítils háttar með
kolum. Helzlu orkuverin þrjú,
við Amman, Al-‘Aqabah og Az-Zarga eru tengd.
Í lok 20. aldarinnar var næstum lokið við samtengingu
rafkerfa allra aðalborga landsins.
Landbúnaður
og fiskveiðar.
Innan við 10% landsins eru ræktanleg og flytja verður inn matvæli
til að fæða alla íbúana. Hveiti og bygg eru aðaluppskerurnar á hásléttunum, þar
sem rignir nægilega og áveituland í Jórdandalnum gefur af sér sítrusávexti,
melónur og grænmeti (tómata og gúrkur).
Beitiland er takmarkað og víðast svo uppblásið, að það er
vart hæft til beitar lengur. Beitilandið
hefur líka minnkað vegna áveitna og ræktunar ávaxta og ólífutrjáa.
Brunnar hafa verið grafnir til að auka beitarþolið.
Sauðfé og geitur eru mikilvægustu gripirnir en einnig er
talsvert ræktað af nautgripum, úlföldum, hestum, ösnum, múldýrum
og hænsnum.
Fjármál.
Seðlabandi landsin annast seðlaútgáfu (dinar). Margir innlendir og erlendir bankar starfa í landinu.
Ríkisstjórnin hefur tekið þátt í fjármögnun einkafyrirtækja
á sviði námuvinnslu, iðnaðar og ferðaþjónustu.
Það á líka verulegan hlut í mörgum stórum fyrirtækjum.
Ríkið hefur lagt áherzlu á aukna innheimtu tekjuskatts en
samt sem áður eru óbeinir skattar enn þá mesta tekjulindin.
Reynt hefur verið að samræma skattakerfið sparnaðarhvetjandi
aðgerðum til að stuðla að aukinni þátttöku landsmanna í fjármögnun
fyrirtækja. Erlendar fjárfestingar
og nýting erlends hagnaðar hefur verið undanþegin skatti.
Ferðaþjónustan
tók fjörkipp eftir miðjan tíunda áratug 20. aldar.
Mest er aðsókn vestrænna ferðamanna, sem koma til að skoða
biblíuborgirnar í Jórdandalnum.
Tekjurnar eru orðnar veigamikill hluti efnahagslífsins.
Viðskipti.
Helztu útflutningsvörur landsins eru fosfat, pottaska og áburður.
Jórdanía flytur mest inn af vörum frá Írak, BNA og ESB (matvæli,
vélbúnaður, farartæki og eldsneyti).
Verðmæti útflutningsins hefur vaxið en viðskiptajöfnuðurinn
er enn þá óhagstæður. Hann
er jafnaður með erlendri fjárhagsaðstoð, lánum og öðrum fjáröflunarleiðum.
Þótt hann hafi verið mikill, hefur ferðaþjónustan,
innstreymi fjár frá Jórdönum starfandi erlendis og styrkir frá öðrum
arabalöndum dregið verulega úr honum.
Samgöngur.
Vegakerfi landsins er ekki stórt í sniðum en allir aðalvegir
landsins eru með bundnu slitlagi.
Það tengir aðalborgir landsins og nær til nágrannalandanna.
Ein aðalleiðin er Amann-Jarash-Ar-Ramtha-þjóðvegurinn, sem
tengir Jórdanínu og Sýrland. Leiðin
frá Amman um Ma’an til hafnarborgarinnar Al-‘Aqabah er mikilvægasta
leiðin til sjávar. Frá
Ma’an liggur eyðimerkurvegur um Al-Mudawwarah til Sádi-Arabíu.
Amman-Jerúsalemvegþjóðvegurinn liggur um Na’ur og um hann
liggur leið fjölda ferðamanna. Ríkið
rekur Hejaz-Jórdaníujárnbrautina frá Dar’a í norðri um Amman til
Ma’an í suðri. Aqaba-járnbrautin
tengist Hejaz-Jórdaníubrautinni í Bant al-Ghul.
Einnig tengir járnbraut Dar’a í norðri við Damaskus í Sýrlandi.
Konunglega
jórdanska flugfélagið býður millilandaflug víða um heim.
Millilandaflugvöllur Alia drottningar við Al-Jizah, sunnan
Amman, var opnaður 1983. Einnig
eru minni millilandaflugvellir við
Amman og Al-Aqabah. |
