*Þjóðarhöllin (mynd) stendur meðfram allri austurhlið aðaltorgs borgarinnar, Zócalo - Stjórnarskrártorgs, alls 200 m löng.  Hún hýsir opinberar stofnanir og skrifstofu forseta landsins.  Upprunalega lét Cortés reisa höll á þessum stað, Nýju höll Moctezumas II, sem setur varakonunga Spánverja og síðar forseta lýðveldisins.  Hún var oft endurnýjuð og byggt var við hana.  Hluti hennar var eyðilagður í uppreisninni 1692.  Hún er meðal elztu og áhugaverðustu byggina borgarinnar.  Fjórðu hæðinni var bætt ofan á húsið í forsetatíð Calles á þriðja áratugi 20. aldar.

Skjaldarmerki Mexíkóska lýðveldisins, frelsisklukkan, hangir yfir aðalinngangi hússins.  Þar stendur séra Miguel Hidalgo og hringir klukkunni í Dolores hinn 16. september 1810 til staðfestingar frelsishreyfingar landsins.  Hinn 15. september kl. 23:00 ár hvert flytur forseti landsins „Ákallið frá Dolores” (Grito de Dolores) með klukknahljómi.

Gestum er veittur aðgangur að 14 inngörðum og margir salir eru opnir almenningi.  Tröppur liggja upp á aðra hæð úr aðalgarðinum, sem er umgirtur súlnagöngum.  Stórir veggir garðsins og uppgangsins eru prýddir myndum hins kunna veggmálara Diego Rivera, sem bera nafnið „Mexíkó í aldanna rás”.  Á árunum 1926-1945 málaði hann atriði úr sögu landsins á 450 fermetra flöt, allt frá dögum indíána til byltingarinnar.  Fyrrum íbúð Benito Juárez í noðurhluta hússins er opin gestum.  Í herberginu, þar sem hann dó árið 1872, minna upprunalegu húsgögnin á þennan mikilsmetna forseta.  Salirnir, sem voru notaðir til endurskoðunar stjórnarskrár, reyndar pólitískrar siðbótar árið 1857, eru opnir almenningi.  Stjórnarskrárnar 1857 og 1917 eru þar til sýnis.

Aðalríkissjalasafnið er hýst í Þjóðarhöllinni.  Þar er mörg merk og söguleg skjöl að finna og einnig í bókasafni Miguel Lerdo de Tejada, sem eitthvert hið stærsta í Mexíkó.

Þjóðarhöllin er opin mánudaga til föstudaga kl. 10:00-18:00.

*Dómkirkjan gnæfir yfir norðanverðu torginu.  Hún er meðal elztu guðshúsa í Vesturheimi.  Grunnur hennar hvílir á suðvesturhluta hofsvæðis azteka, þar sem voru hauskúpuveggurinn (Tzompantli) og hof Xipe Tótec.  Bygging kirkjunnar hófst árið 1525 og hlutar þess verks voru rifnir og endurbyggðir.  Núverandi kirkju má rekja til ársins 1563.  Teikningar hennar eru síðari verk (lok 16. aldar og upphaf hinnar 17.) akritektanna Claudio de Arciniega, Juan Gómez de Mora og Alonso Pérez de Castañeda.  Bygginarefnin eru aðallega blágrýti og sandsteinn.  Vegna hins langa byggingartíma, 250 ára, koma fram mismunandi byggingarstílar, sem „hljóma” mjög vel saman.  Nýklassískur stíll beggja turnanna og annarra hluta hússins draga ekki úr yfirgnæfandi barokáhrifum forhliðarinnar.  Klukkururnarnir, verk José Damián Ortiz de Castro, voru prýddir styttum dyggðanna þrigga, trúar og vonar árið 1793, og náungakærleika eftir Manuel Tolsá árið 1813.  Kirkjuklukkunum er svolítið sérkenniklega fyrir komið og hin þyngsta, Guadalupe, vegur 5600 kg.

Innanmál kirkjunnar eru 118mx54m; 55m hæð.  Hún skiptist í eitt aðal- og tvö hliðarskip og aukaölturu eru 14.  Innandyra ægir einnig saman öllum stílum, sem voru ráðandi á byggingartímanum. *Aðaldjásn kirkjunnar er altari konunganna (Altar de los Reyes, 1718-1739) bak við háaltarið.  Toppstykki þess (Retablo) er eftir Jerónimo de Balbás, myndhöggvara frá spænska barokskólanum í Sevilla.  Í því eru málverk eftir Juan Rodriguez y Julárez, s.s. „Bæn konunganna” og „Uppstigning Maríu”, sem kirkjan er helguð.  Í kapellunni vestan aðalaltarsins eru jarðneskar leifar keisarans Augustín de Iturbide.  Í þriðju kapellunni vinstra megin aðalingangs er stytta „Señor del Cadao”, sem stóð fyrir utan fyrstu kirkjuna.  Þar skildu indíánarnir eftir fórnir sínar til byggingar kirkjunnar, aðallega kakóbaunir.  Hinar kapellurnar eru prýddar dýrindis málverkum, einkum í barokstíl.

Útskornir sedrusviðarbekkir í kórnum frá 1696 eftir Juan de Rojas eru athyglisverðir.  Þeir skemmdust og voru gerðir upp.  Náðaraltarið stendur við suðurmörk kórsins, gegnt aðalinnganginum.  Baroktoppstykki þess er eftir Jerónimo de Balbás.  Í því er aðalmyndin af Maríu mey (1568) eftir Simon Pereyns.  Það brann árið 1967, en var endurgert.

*Skrúðhúsið, sem er í gotneskum stíl 16. aldar, prýða málverk frá árinu 1665 eftir Cristóbal de Villalpando og Juan Correa.

Í grafhvelfingunni hægra megin aðalinngangs liggja flestir erkibiskupar borgarinnar grafnir.  Þeirra á meðal er hinn fyrsti, Juan de Zumárraga, sem var lærifaðir indíánanna.

*Trúarlistasafnið er tengt kirkjunni.  Þar er margt um verðmæta trúartengda gripi.

*Sakramentshúsið er sambyggt kirkjunni austanverðri.  Það er í rauninni sjálfstæð sóknarkirkja, sem var vígð 1768.  Hún er eitthvert fegursta eintak mexíkósks baroks eftir spænska arkitektinn Lorenzo Rodriguez.  Forhliðina prýða veggstólpar í anda Estipites.  Aðalaltarið er verk Petro Pantiño Ixtolinque frá 1829.  Listamaðurinn var indíáni, nemandi Manuel Tolsás.  Altarið er helgað þjáningu Maríu meyjar.  Hluti innanstokksmuna kirkjunnar skemmdist í jarðskjálfta á 18. öld.  Þarna, sem svo víða annar staðar, má sjá merki þess, að byggingarnar síga og skekkjast á landfyllingunni, þar sem stöðuvatnið var áður.

*Stóra hofið (fornleifar) er bak við dómkirkjuna á horni gatnanna Argentina og Guatemala.  Í febrúar 1978 fundu verkamenn við gerð ganga fyrir jarðlest tilhoggna steinskífu, sem var 3,25 m í þvermál og vó 8,5 tonn.  Á henni eru lágmyndir í bútum af nætur- og tunglgyðjunni Coyolxauhqui.

Þessi fundur varð kveikjan að frekari uppgreftri.  Uppi voru ágizkanir um legu hofa og annarra mannvirkja frá dögum azteka, en í ljós kom, að þær voru ekki með öllu réttar, því þær fundust öllu norðaustar en ætlað var.  Hofspýramídinn var yfirgripsmesta byggingin á hofsvæðinu.  Á toppi hans snéri hof stríðsguðsins Huitzlipochtli til suðurs og hof regnguðsins Tláloc til norðurs.  Þessir guðir voru höfuðguðir aztekanna og voru ímyndir stríðs og dauða, lífs og vatns.  Uppgröfturinn krafðist niðurrifs margra húsa og það kom í ljós, að búið var að byggja ellefu sinnum þar sem forhlið hofsins liggur meðfram austurhlið Argentínugötu en aðeins fimm sinnum yfir önnur hof á svæðinu.

Í fimmta byggingalaginu fundust minjar um eldri byggðarkjarna hofa með velvarðveittum múrum.  Fyrir framan vinstra hofið (Tláloc) var skrautlega máluð stytta (Chac-mool), sem heldur litum sínum vel.  Líklega eru þessar rústir eldri en búseta azteka í dalnum Anáhuac (fyrir 1428).  Mögulega eru mun eldri hofrústir í neðri lögum, en ólíklegt er, að þær verði grafnar upp.  Í holrúmum veggja milli hofanna fundust, auk hauskúpna mannfórna, ýmsar fórnargjafir.  Það er athyglisvert, að lítill hluti 7000 muna er hægt að rekja til azteka.  Líklegt er talið, að aðrir ættbálkar, sem voru þeim undirgefnir, hafi lagt þá til byggingar hofanna.  Hringleiðin um fornminjasvæðið liggur m.a. fram hjá bústöðum „vængjuðu stríðsmannanna”, sem voru hermenn af aðalsættum.  Þar er einnig fjöldi litskrúðugra lágmynda.

**Museo del Templo Mayor, opið þriðjudaga til sunnudaga kl. 09:00-17:00, var reist við fornleifasvæðið, þegar Mannfræðilega þjóðminjasafnið var orðið plásslaust.  Pedro Ramirez Vázquez teiknaði húsið.  Það var opnað 12. október 1986.  Hlið þess, sem snýr að fornminjasvæðinu, er úr gleri.  Átta sýningarsalir eru á fjórum hæðum auk fyrirlestrarsalar og bókasafns.  Heildarflatarmál safnsins er 1700 m2.  Glerkassar hafa ekki verið settir upp fyrir 3000 gripi, skýringar eru á spænsku og máli azteka.

Hauskúpumúrinn (mynd; Tzompantli) er við inngang safnsins.  Hann var fluttur frá norðurhluta minjasvæðisins.

*Fórnarsteinninn er einhver athyglisverðasti gripur safnsins.  Hann prýðir lágmynd af tunglgyðjunni Coyolxauhqui.  Hún er nakin og höfuð og útlimir lausir frá kroppnum.  Sagan segir, að bróðir hennar, stríðsguðinn Huitzlopochtli, og 400 fylgismenn hans hafi drepið hana og sundurlimað á Slönguhólnum Coatepec við Tula.  Ástæðan var sú, að hún sóttist eftir lífi móður sinnar, jarðgyðjunnar Coatlicue, og var andsnúin mannfórnum.  Stríðsguðinn át hjörtu þeirra, sem var fórnað.  Sonur tunglgyðjunnar, Copil, drap loks stríðsguðinn og fleygði hjarta hans í Texcoco-vatnið.  Upp af því spratt kaktus.  Hann gat af sér örninn, sem vísaði aztekum á búsvæði sitt.

Gestir safnsins geta skoðað fórnarsteininn á fyrstu hæðinni, þar sem hann liggur flatur, og gegnum gat í gólfi annarrar hæðar.  Þessi sjónarhorn leiða í ljós, hvernig hann var notaður.  Hann stóð við pýramídann, neðan hofs Huitzilopochltli.  Prestarnir drápu fórnarlömbin á honum, skáru úr þeim hjörtun og fleygði síðan skrokkunum niður á stein Coyolxauhqui.

Safnið skiptist í suður- og norðurálmur, líkt og hofin á pýramýdanum.  Suðurálman er helguð stríðsguðnum Huitzipochtli.  Fyrsti salurinn sýnir ferð azteka til endanlegrar búsetu í Anáhuac-dalnum.  Í öðrum salnum er fjallað um stríðið og sættirnar við guðina.  Þriðji salurinn er helgaður skattkerfi og verzlun aztekanna.  Í fjórða salnum eru nokkrir mikilvægustu einsteinungarnir frá minjasvæðinu.  Beggja vegna stigagangsins eru tvær styttur með arnarvængi, sem voru fluttar frá svæði arnarstríðsmannanna.  Eldsguðinn Xiuhtecutli á sinn sess í safninu.  Við tröppurnar upp að altari Huitzilopochtli fundust styttur af fánaberum með augu úr hrafntinnu og skeljum.  Hlutverk þeirra er ekki ljóst enn þá og talið er, að þeim hafi verið gerðar fyrir á þriðja byggingarstiginu (1431) og komið fyrir á tröppunum í upphafi hins fjórða og samtímis hafi verið byggt yfir þær.

Norðurálman er helguð regnguðnum Tláloc í fjórum sölum.  Þar er að sjá beinagrindur fórnardýra, s.s. krókódíla, arna, fjallaljóna og hákarla.  Lífi og trú azteka er einnig gerð skil (fæðing, uppeldi og viðhorf til alheimsins).  Í síðasta salnum er saga sigurvegaranna (Spánverja) og endaloka menningar azteka rakin.

**Zócalo - Stjórnarskrártorgið.  Þarna var fyrsta stjóirnarskrá landsins kunngerð árið 1813.  Það er 240 m ferningur, meðal stærstu torga heims.  Fljótlega eftir landnám Spánverja fór það að þróast frá norðurhluta hofsvæðis aztekanna (Teocalli).  Á nýlendutímanum var þarna m.a. leikvangur fyrir nautaat, markaður og opinber aftökustaður.  Núna er torgið stórt, autt svæði, þar sem gríðarstór fáni landsins er dreginn að húni á hverjum morgni.  Það er notað fyrir alls konar hátíðir, skrúðgöngur og mótmæli.  Undir torginu er stór miðstöð jarðlesta, þar sem stöðug þróun borgarinnar er til sýnis með módelum.  Frá þaksvölum Hótels Majestic er sérlega góð yfirsýn.  Auk ofangreindra bygginga verður nokkurra annarra getið hér að neðan.

Gamla ráðhúsið stendur við Avenida 20 de Noviembre við sunnanvert torgið.  Þetta hús var endurbyggt í kringum 1700.  Nýja ráðhúsið er við hlið þess og bæði hýsa stofnanir borgarinnar.  Gran Hotel de la Ciudad de México (Avenue 16 de Septiembre 82) er næst.  Þar gefur að líta glerþak í júgendstíl, sem Tiffany teiknaði, og andi 19. aldar svífur þar enn yfir vötnum.

Kaupmenn stunda iðju sína við súlnagöng húsanna vestan torgsins.  Húsin eru marguppgerð allt frá nýlendutímanum.  Vestan dómkirkjunnar er hús, sem nefnist „Monte de Piedad” (Fjall miskunnarinnar), þar sem ríkið rekur mestu veðlánastarfsemi í Latnesku-Ameríku.  Upphafsmaður hennar árið 1775 var Pedro Romer de Terreros og hún hefur verið í þessu húsi síðan 1850.  Uppboð eru haldin þar einu sinni í mánuði.

Calle Moneda liggur að norðaustanverðu torginu.  Setur erkibiskupanna er við hana norðanverða á horni Licenciado Verdad.  Antonio de Mwendoza, varakonungur, stofnaði fyrstu prentsmiðjuna Nýja-Spánar við litla þvergötu skammt þaðan.  Í húsi nr. 13, Antigua Casa Moneda, var myntstofnun ríkisins frá 1734.  Nú er þar alþjóðlegt menningarsafn.

Academia de San Carlos var þekktasta listamannasetur landsins.  Húsið var endurbyggt á 19. öld og hýsir safn eftirmynda frægra evrópskra skúlptúra í endurreisnarstíl.

*Kirkja de la Santisima Fassade stendur við framhald Calle Moneda, Calle Emiliano Zapata.  Forhlið hennar frá árunum 1755-1789 er meðal hinna fegurstu í borginni.  Arkitektinn Lorenzo Rodriguez annaðist fyrsta hluta byggingar hennar.  Hann á líka heiðurinn af Sagarario Metropolitano.  Klukkuturninn líkist páfakórónu og er skoðunarverður.

Nuestra Señora de Loreto í nýklassískum stíl stendur norðvestan Zócalo við samnefnt torg.  Hún er einhver áhugaverðasta kirkja í þessum stíl í Mexíkó.Ignacio de Castera og José Agustin Paz byggðu hana á árunum 1809-1816.  Hvelfingin og steindir gluggar milli burðarstoða og í skrúðhúsinu eru áhugaverðir, enda eftirmyndir frá hinu heilaga húsi í Loreto.  Þarna eru líka falleg málverk frá nýlendutímanum (m.a. eftir Miguel Cabrera).  Enn þá ber lítið á skemmdum, þótt húsið sígi eins og önnur í borginni.

Escuela Nacional Preparatoria.  Tveimur götum vestar, við Calle Iidefonso 43 er jésúítaskóli í barokstíl frá 1749, sem ber nú framangreint nafn (Gabino Barreda), kunnasti framhaldsskóli ríkisins.  Skólinn hýsir einnig skrifstofur háskólan UNAM.  Freskur Fermin Revueltas, Ramóns Alva de la Canal, Fernando Leal, Jean Charlot, David Alfaro Siqueiros og José Clemento Orozco prýða veggi húsgarðsins og stigaganga.  Þáverandi menntamálaráðherra, José Vasconcelos, fékk þá til verksins.  Þetta eru fyrstu veggmyndirnar (muralismo), sem voru málaðar í Mexíkó.  Skólanum tilheyrir „Anfiteatro Bolivar” við Calle Justo Sierra 16.  Þar málaði Diego Rivera fyrstu fresku sína, „Sköpun”.

Menntamálaráðuneytið (Calle República Argentina) var byggt á grunni 17. aldar klaustursins „La Encarnación”.  Í barokkirkju klaustursins er Íberísk-ameríska bókasafnið.  Hið 1600 fermetra ráðuneyti er pýtt freskum Amado de la Cueva, Juan O'Gorman, Carlos Mérida og Diego Rivera, sem málaði myndir sínar af indíánum á árunum 1923-28.  Í þeim endurspeglast félagsleg gagnrýni listamannsins.  Í útgáfudeild ráðuneytisins er margs konar upplýsingaefni um land og þjóð.

*Plaza de Santo Domingo er vestar við Avenida República de Brasil.  Torgið er frá nýlendutímanum og varðveitir anda spænskrar fortíðar.  Skrifarar (evangelistas), sem bjóða ólæsum og óskrifandi viðskiptavinum sínum þjónustu, sitja í súlnagöngunum vestan þess.  Á húsinu Calle Cuba 95 er minningarskjöldur um túlkinn, ráðgjafa og ástkonu Hernán Cortés, Malinche (Doña Marina).  Þarna bjó hún með seinni manni sínum, Juan de Jarmillo árið 1527.  Minnismerki um hetju sjálfstæðisbaráttunnar, Josefa Ortiz de Dominguez, La Corregidora, og lækninn Manuel Carmona y Valle prýða torgið.

Barokkirkjan Santo Domingo stendur við norðanvert torgið.  Hún er hið eina, sem stendur eftir af dóminikaklaustrinu.  Núverandi kirkja var byggð úr rauðum tezontle-steini á fyrri hluta 18. aldar.  Athyglisverðustu hlutar kirkjunnar eru turninn, prýddur leirflísum, altarið og skreytingar þess í nýklassískum stíl eftir Manuel Tolsá.

Á horni Brasilíu- og Venesúelagatna, við austanvert torgið, er læknaskólinn Antigua Escuela Nacional de Medicina í höll frá 18. öld.  Hún var fangelsi rannsóknarrétarins á nýlendutímanum.  Indíánar voru utan viðfangsefna réttarins, sem var stofnaður í Nýja-Spáni (Mexíkó) árið 1571 og starfaði til 1815.  Höllin hýsir nú lækningasafn.

*Kirkja Enseñanza Antigua er við Calle Justo Sierra.  Hún er klausturkirkja í barokstíl eftir arkitektinn Francisco Guerrero y Torres frá síðari hluta 18. aldar.  Athyglisverðast í kirkjunni eru altarisskreytingar og málverk mexíkóska stílsins frá nýlendutímanum.

Acequia Real-skurðurinn.  Hann finnst, ef haldið er fram hjá Þjóðarhöllinni um Corregidora-götu.  Þarna er hann endurgerður að hluta, en fyrrum lá hann um þvera borgina og var ein aðalsamgönguæðanna.

Hæstiréttur er við suðausturhorn Zócalo-torgs.  Húsið var reist 1929 á grunni markaðshúss frá 18. öld.  Stigahúsið prýða tvö veggmálverk eftir José Clemente Orozoco.

Milli Alameda og Zócalo.  Jarðlest, leið 2.
Latnesk-ameríski turninn er 44 hæðir, 177 m hár og hýsir Hótel Mexíkó á horni Avenida Madero og Lazaro Cárdenas sunnan jarðlestarstöðvarinnar.  Útsýnispallurinn á 42. hæð býður frábært útsýni á góðum dögum, sem eru tiltölulega fáir í allri menguninni.  Turninn ruggaði verulega í jarðskjálftanum 1985, en stóð hann af sér vegna þess, að grunnur hans er byggður með náttúruhamfarir í huga.

San Francisco.  Frá turninum liggur Avenida Francisco I Madero til austurs.  Þar er kirkjan San Fransisco með fagurri forhlið frá f.hl. 18. aldar.  Kirkjan er leifar klausturs, sem Cortés stofnaði árið 1524.  Stjórnvöld létu rífa það að mestu 1856.  Líklega voru jarðneskar leifar Cortés í kirkjunni frá 1629-1794.

Casa de los Azulejos (Flísahúsið), sem var byggt 1598, en 150 árum síðar lét Conde del Valle de Orizaba leggja það bláum og hvítum flísum.  José Clemente Orozoco málaði veggmyndirnar í stigahúsinu árið 1925.  Húsið hýsir verzlun og Sanborn-kaffihús, þar sem Emiliano Zapata og Pancho Villa hittust árið 1914 eftir innreiðina í borgina.  Mynd af þeim kumpánum er uppi á vegg á staðnum.

*Palacio de Iturbide hægra megin götunnar er í eigu Mexíkóska þjóðarbankans.  Francisco Guerrero y Torres teiknaði hina fagurlega endurreistu barokhöll árið 1780.  Allt til ársins 1823 bjó þar Augustin de Iturbide, fyrti keisari Mexíkós.  Þjóðarbankinn stendur af og til fyrir ýmiss konar sýningum í inngarði hallarinnar.

Iglesia de La Profesa.  Þessi fagra barokkirkja (1720) er á horni Madero og Isabel la Católica.  Fyrrum var hún hluti jésúítaklausturs.  Háaltarið er eftir Manuel Tolsá.

*Borgarsafnið (Museo de la Ciudad de Mexico).  Í suðurátt frá horni Isabel la Católica og Uruguay var ágústínakirkja, sem er nú Þjóðarbókhlaðan og tilheyrir háskólasvæðinu.  Þaðan liggur þvergatan República de Salvador til austurs.  Handan Avenida Pino Suárez er Borgarsafnið.  Það er í glæsihöll greifanna Santiago de Calimaya, sem hýsir skjöl, myndir, húsgögn og aðra muni tengda sögu borgarinnar, allt frá forsögulegum tíma.  Þar eru m.a. eftirmyndir af „Teocalli” (miðstöð menningar Tenochtitlán).  Við horn hússins er slönguhaussteinn úr slönguveggnum í Templo Mayor.
Svolítið lengra til austurs, um El Salvador-götu, er nútímahús eftir arkitektinn Enrique de la Mora y Palmor.  Þar var stærsti matvælamarkaður borgarinnar, sem var fluttur til Iztapalapa.

*Markaðsklaustrið (Convento de La Merced).  Á fyrrum markaðssvæðinu er mælt með að heimsækja klaustrið, sem var upprunalega byggt á 17. öld og endurbyggt 1834 á horni gatnanna Uruguay og Jesús María.  Súlnagöng sýna ýmsa byggingarstíla.  Mudéjar-stíllinn er sérstaklega áberandi.
Lítið eitt lengra, við Uruguay-götu, er Capilla Manzanares með fallegri forhlið frá 18. öld.

Spítali og kirkja Jésús frá Nasaret er skáhallt á móti Borgarsafninu.