Elztu minjar um frumbyggja Íberíuskagans eru listavelgerđar hellamyndir frá frumsteinöld á Biscayaflóasvćđinu og í vesturhluta Pyreneafjalla.  Minjar um almera á Suđaustur-Spáni frá nýsteinöld (ca 3000 f.Kr) eru gjörólíkar hinum og minna helzt á svipađar, forsögulegar minjar frá Afríku.  Suđurhlutinn varđ fyrst á vegi íbera, sem komu frá Norđur-Afríku.  Ţeir fóru ađ koma sér fyrir í kringum 1000 f.Kr. og urđu fjölmennastir á skaganum, sem fékk síđar nafn ţeirra.  Keltar komu í stórhópum frá Frakklandi og innfćddir ćttbálkar hurfu nćstum á ţeim slóđum, ţar sem ţeir settust ađ.  Blöndun kelta og íbera leiddi til hinna svonefndu keltíbera, sem bjuggu ađallega um miđbik landsins, í vesturhlutanum og á norđurströndinni.

Fornöld og miđaldir.  Fyrsti ţjóđflokkurinn viđ Miđjarđarhafiđ, sem vitađ er ađ hafi komiđ sjóleiđina til Íberíuskagana, voru Fönikíumenn, líklega á 11. öld f.Kr.  Ţeir komu upp nýlendu á svćđinu, sem Cádiz stendur á.  Kaupmenn frá Ródos og grísku borgríkjunum komu í kjölfariđ, stofnuđu nýlendur á Miđjarđarhafsströndinni og hćttu sér stundum út á Atlantshafiđ um Gíbraltarsund, sem ţá var ţekkt undir nafninu „Súlur Herkúlesar”.  Um miđja ţriđju öld f.Kr. fóru Karţagómenn ađ koma sér fyrir á skaganum.  Hershöfđingi ţeirra, Harnicar Barca, lagđi mestan hluta hans undir sig á árunum 327-228 f.Kr. og síđara áriđ stofnuđu Karţagómenn borgina Barcelona.  Ţeir stofnuđu fleiri nýlendur, m.a. Nýju-Karţagó (Cartagena).

Útţensla Karţagó á Íberíuskaganum var litin hornauga í Róm.  Áriđ 219 f.Kr. rufu Karţagómenn samning um landvinninga viđ Rómvera og réđust á grísku nýlenduna Saguntum undir forystu Hannibals.  Ţessi hernađur ţeirra varđ kveikjan ađ síđari púnversku styrjöldinni.  Karţagómenn neyddust til ađ hörfa frá Íberíuskaga áriđ 206 f.Kr.  Níu árum síđar skiptu Rómverjar skaganum í tvö héruđ, Hispania Citerior í Ebródalnum og Hispania Ulterior á sléttunni, sem Guadalzuivir rennur um.  Ćttbálkarnir allranyrzt gáfust ekki upp fyrir Rómverjum fyrr en áriđ 19. f.Kr.

Undir stjórn Rómverja var Hispania skipt í ţrjú héruđ:  Lusitania (nokkurn veginn Portúgal), Baetica (Vestur-Andalúsía) og Hispania Tarraconensis (Miđsléttan, norđur-, norđvesturhlutinn, Austurstöndin norđan Cartagena).  All frá ţví, ađ síđustu ćttbálkarnir gáfust upp fyrir Rómverjum til hruns vesturhluta Rómarveldis seint á 4. öld var Hispania eitt mest velmegandi svćđi Rómverja.  Rćktarlöndin á skaganum voru kornforđabúr Rómverja og úr námum landsins fengu ţeir járn, kopar, blý, gull og silfur.

Spánn vísigota.  Áriđ 409 komu tevtónskir innrásarherir yfir Pyreneafjöll.  Alanar, vandalar og svabar fóru sem logi um akur yfir skagann.  Rómverska sambandsríkiđ sundrađist og var ekki sameinađ fyrr en teinöld síđar.  Rómverjar sömdu viđ vísigota, sem fluttu heri sína inn a svćđin og réđu öllu á skaganum ađ sjö árum liđnum.  Konungsríki vísigota, Toulouse, sem heyrđi undir Róm ađ nafninu til, var stofnađ áriđ 419.  Ţađ náđi milli Gíbraltarsunds og Loireárinnar í núverandi Frakklandi.

Um tćplega ţriggja alda skeiđ (419-711) stuđluđu konungarnir í Toulouse ađ rómverskri menningu og kristni á skaganum.  Á fimmtu öld var Euric viđ stjórn á blómaskeiđi vísigota og samrćmdi gotnesk og rómversk lög.  Leovigild, sem ríkti 569-582 náđi yfirtökum í baráttunni viđ síđustu ćttbálka svaba og sameinađi rómönsku og vísigotnesku hluta skagans í eina ţjóđ.  Á árabilinu 586 til 601 gerđi Recared, sonur Leovigild, rómversk-katólska trú ađ ríkistrú.

Márar viđ stjórn.  Áriđ 711 fór her múslimskra berba undir stjórn Tariq ibn-Ziyad yfir Gíbraltarsund frá Norđur-Afríku og réđist inn á Íberíuskagann.  Hróđrekur (Roderick), síđasti konungur vísigota á Spáni, beiđ ósigur í orrustunni viđ Barbate-ána.  Átta árum síđar réđu márar öllum skaganum norđur ađ Pyreneafjöllum.  Frekari sókn til norđurs var stöđvuđ í orrustu, sem var háđ viđ Frankakonunginn Charles Martel í Frakklandi, milli Tours og Poitiers áriđ 732.  Fyrstu ár stjórnar mára (berba) gerđu ţeir Íberíuskagann ađ Asturias og Baskalandi, sem ţeir réđu ekki, ađ hérađi í Norđur-Afríku, hluta af kalífaríkinu Damaskus.

Eftir 717 skipuđu kalífarnir fursta (emíra), sem vanrćktu oft starf sitt, til ađ stjórna landinu.  Nćstu 40 árin voru 20 furstar viđ stjórnvölinn og óstjórn ríkti.  Ţessu linnti í átökum milli höfđingjaćttanna Umayyad og Abbasid um völdin í kalífaríkinu.  Síđasti furstinn á Spáni, Yusuf, var hliđhollur Abbasídum en embćttismenn hans studdu andstćđingana.  Umayyad-ćttin bauđ Abd-ar-Rahman I, einum úr fjölskyldunni, ađ verđa óháđur stjórnandi Spánar.  Áriđ 756 stofnađi hann voldugt og sjálfstćtt furstadćmi (ermírat), sem varđ síđar ađ kalífaríkinu Córdoba.

Á međan márar voru ađ koma sér fyrir á skaganum héldu kristnir stjórnartaumunum allra nyrzt.  Mikilvćgasta kristna ríkiđ ţar var Asturias, sem vísigotneski höfđinginn Pelayo stofnađi áriđ 718.  Tengdasonur hans, Alfonso náđi nćstum öllu svćđinu, sem heitir nú Galisía, og mestum hluta León og var síđan krýndur konungur ţessara svćđa.  Alfonso III jók enn mikiđ viđ ríki sitt fram ađ 910.

Á tíundu öldinni varđ Navarra sjálfstćtt konungsríki (Sancho I).  Ţegar konungar León fćrđu út ríki sitt til austurs snemma á öldinni, náđu ţeir til burgos.  Vegna henna mörgu kastala, sem voru byggđir á landamćrum ţessa stćkkandi ríkis, var konungsríkiđ kallađ Kastilía.  Undir stjórn Fernán González greifa varđ svćđiđ sjálfstćtt frá León og áriđ 932 lýsti furstinn sig fyrsta konung Kastilíu.

Á elleftu öld náđi Sancho III, konungur Navarra, allstórum hluta af Aragón frá márum auk León og Kastilíu.  Áriđ 1033 gerđi hann son sinn, Ferdinand I konung í Kastilíu.  Ţessari tímabundnu sameiningu lauk viđ dauđa Sancho, ţegar synir hans skiptu ríkinu á milli sín.  Ferdinand, sem var röggsamastur sona hans, fékk León áriđ 1037 og lagđi undir sig máríska hluta Galisíu og gerđi hann ađ léni (nú Norđur-Portúgal).  Ferdinand sameinađi Norđur-Spán, lýsti sig keisara Spánar áriđ 1056 og hóf hernađ til ađ ná landinu aftur frá márum.

Kristnin endurreist.  Í upphafi hernađarins hafđi Umayyad-ćttin ríkt á Spáni í u.ţ.b. ţrjár aldir.  Mestur stjórnendanna ţar var Abd-ar-Rahman III, sem lýsti sig kalífa Spánar áriđ 929.  Höfuđborg hans, Córdoba, varđ fegursta borg Evrópu ađ Konstantínópel undanskilinni og spćnsk menning á dögum mára var fremst á meginlandinu.  Fjöldi skóla var stofnađur, margir ţeirra fríir til menntunar hinna fátćku.  Í háskólunum var lögđ rćkt viđ lćknisfrćđi, stćrđfrćđi, heimspeki og bókmenntir.  Verk Aristoteles voru rannsökuđ löngu áđur en ţau komu fyrir augu kristinna Evrópubúa.  Fjölbreyttar bókmenntir ţróuđust og byggingarlist múslima blómstrađi.  Kalífarnir voru sumir ljóđskáld og rithöfundar.  Umayyad-ćttin hvatti til verzlunar og landbúnađar og kom upp góđum áveitukerfum í suđurhluta landsins.

Höfđingjaćttin endađi viđ dauđa Hisham III áriđ 1036 og kalífaríkiđ skiptist í fjölda óháđra, márískra konungsríkja (Córdoba, Granada, Sevilla, Toledo, Lissabon, Zargoza, Murcia og Valensía), sem áttu í ófriđi hvert viđ annađ.  Upplausn miđstjórnar múslima gerđi kristnum konungum á Norđur-Spáni kleift ađ ná yfirhendinni.  Ţeir náđu sumum konungsríkjanna undir sig og gerđu önnur ađ lénum.  Abbadidum í Sevilla tókst tímabundiđ ađ koma á reglu (1023-91).  Alfonso I af Kastilíu var í fararbroddi herja sinna og áriđ 1086 náđi hann Toledo.  Abbad al-Mutamid (Abbad III af Sevilla) bađ Almoravida (ćttbálkur múslima í N.-Afríku) um ađstođ.  Ţeir komu til Spánar og sigruđu Alfonso 1086.  Ţá snérust ţeir gegn spćnsku márunum og í upphafi 12. aldar réđu ţeir múslamska hluta Spánar.

Almoravidar réđu samt ekki lengi, ţví ţeir urđu ađ afhenda Almohad-ćttinni (einnig frá N.-Afríku) stjórnartaumana áriđ 1145.  Kristnu konungarnir héldu áfram ađ höggvar í ríki mára.  Í mikilli orrustu á sléttunum viđ Toledo biđu Almohadar ósigur fyrir sameinuđum herjum ţeirra og skömmu síđar voru ţeir reknir frá Spáni.  Veldi mára takmarkađist viđ nokkrar hafnir í grennd vi Cádiz og konungsríkiđ Granada, sem ţeir héldu til 1492.  Ţađ var eitthvert mesta og öflugasta ríki múslima.

Nćstu tvćr aldirnar skiptist Spánn í tvö öflug konungsríki, Kastilíu og León (međ Asturias, Córdoba, Estremadura, Galisíu, Jaén og Sevilla) og Aragón (Barcelona, Valensía og Baleareyjar).  Bćđi ríkin byggđust á arfleifđ sinni, mörgum mállýzkum, blönduđum kynţáttum (kristnir, márar, gyđingar) og fjölbreyttri pólitík.

Spánn á fyrri hluta nútímans.  Áriđ 1469 gerđi hjónaband Ísabellu I af Kastilíu og Ferdinands V af Aragón Spán ađ stórveldi.  Ţau sameinuđust í stjórn Kastilíu 1474 og Aragón 1479, ţótt ţessi konungsríki vćru ekki opinberlega sameinuđ.  Aragón var minna og fátćkara og varđ oft útundan.  Meiri áherzla var lögđ á eflingu valda konunganna í hinu ríkara og fjölmennara ríki, Kastilíu.

Einvaldarnir, sem voru kallađir „katólsku konungarnir”, lögđu áherzlu á stofnun rannsóknarréttarins áriđ 1478 til ađ tryggja hreinleika trúarinnar.  Rannsóknarrétturinn var líka öflugt verkfćri til ađ efla konungsvaldiđ.  Konungarnir skipuđu dómara réttarins, sem störfuđu óháđir öđrum dómstólum og lögum landsins.  Ţeir komu úr röđum borgaranna og vígđra manna, sem unnu störf sín međ ađstođ fjölda heimildarmanna og í skjóli lífvarđa.  Réttarhöld voru lokuđ og eignir henna dćmdu voru gerđar upptćkar og skipt milli krúnunnar, rannsóknarréttarins og ákćrenda.

Áriđ 1480 stefndi Ísabella saman stóru ţingi í Toledo til ađ semja lög um algert einveldi í Kastilíu.  Lögum var breytt, dómskerfiđ var bćtt og dregiđ var úr völdum ađalsins.  Stjórnkerfiđ var skipulagt og komiđ var upp kerfi til ráđningar embćttismanna.

Konungsvaldiđ var eflt enn frekar í 10 ára stríđi viđ Granada, síđasta vígi mára á Íberíuskaga.  Ţessi hernađur reist hćst áriđ 1492, ţegar Granada féll loks og Spánn var allur sameinađur.  Samtímis voru allir neyddir til ađ játa katólska trú eđa fara úr landi.  Fjöldi gyđinga (150.000) kaus ađ yfirgefa landiđ og márar, sem ákváđu ađ vera um kyrrt voru skírđir.  Lög voru sett um ađ styrkja Kristófer Kólumbus til ađ finna vesturleiđina til Indíaeyja.

Heimsveldi fćđist.  Hiđ nýja veldi Kastilíu varđ augljóst, ţegar konungsríkinu tókst ađ byggja upp heimsveldi í Vesturheimi og taka forystuhlutverk í Evrópu.  Sjóferđir Kólumbusar, sem ollu miklum spenningi, voru ekki árangursríkar nćstu tvo áratugina.  Ţá fyrst hófst úrţensla Spánarveldis í Vesturheimi.  Helztu atburđir, sem leiddu til ţess, voru sigrar Hernán Cortes á aztekum á árunum 1519-21 og sigur Francisco Pizarro gegn inkum í Perú á árunum 1531-33.  Um miđja sextándu öldina réđu Spánverjar mestum hluta Suđur-Ameríku, Miđ-Ameríku, Flórída, Kúbu og Filipseyjum í Asíu.  Heimsveldiđ varđ lykillinn ađ útbreiđslu kristninnar, fyrst yfir Atlantshafiđ.  Auđurinn, sem fluttur var til Spánar frá Vesturheimi eftir ađ gull- og silfurnámur fundust ţar, var mikill.

Andlát Ísabellu áriđ 1504 gerđi nćstum ekkert úr stćkkun Kastilíu, ţegar Jóhanna tók viđ völdum, ţví hún var geđveil.  Ferdinand var mikiđ í mun ađ Aragón og Kastilía héldu sambandi sínu og reyndi ađ ná völdunum af Jóhönnu.  Eiginmađur hennar snéri dćminu ţannig, ađ hann settist í konungsstól međ stuđningi kastilískra ađalsins.  Áriđ 1506 dó hann og Ferdinand náđi völdum.  Hann dó 10 árum síđar.  Ţá tók viđ völdum Karl, sonur Jóhönnu og Filips, lögmćtur erfingi beggja krúnanna, og varđ fyrsti konungur sameinađs Spánar.