Brasilía
er höfuðborg Brasilíu. Hún
er innan 5822 km² svæðis, sem er kallað Sambandshérað (Distrito
Federal), sem var sneytt af Gojásfylki á miðsléttu landsins.
Borgin er í u.þ.b. 1100 m hæð yfir sjó við árnar Tocantins,
Parná og Sao Francisco. Hún
er einstök vegna skipulags og byggingarstíls og áhrifa sinna á þróun
innlandsins. Því var hún
valin á skrá UNESCO (World Heritage site) 1987 sem einn staða jarðar,
sem ber að varðveita.
Borgarmyndin.
Skipulagi
miðborgarinnar hefur verið líkt við fugl, boga og ör eða flugvél.
Aðalskipuleggjandinn, brasilíski
arkitektinn Lúcio Costa, lagði áherzlu á öxulkerfi aðalþjóðveganna,
sem liggja frá norðri til suðvesturs og frá norðvestri til suðausturs.
Við norðvesturenda hins síðarnefnda eru opinberar byggingar
og við suðausturendann, við miðbik Parnoávatns og í hjarta
borgarinnar, eru byggingar dómsvaldsins, framkvæmdavaldsins og löggjafarvaldsins
við Valdskiptingartorgið. Þessar
og aðrar aðalbyggingar borgarinnar annaðist Oscar Niemeyer, brasilískur
arkitekt. Austast, á þríhyrndu
nesi út í vatnið, er Höll dögunarinnar, sem er bústaður forseta
landsins.
Ríkisstjórnin
lét reisa ódýrar og og lúxusíbúðir í miðborginni.
Við norðurenda vatnsins er tangi með fjölda fallegra einbýlishúsa
líkt og við suðurendann. Upphaflega
sáu skipuleggjendur borgarinnar fyrir sér stór útivistarsvæði meðfram
þessu manngerða vatni en þegar á fyrstu stigum útfærslunnar komu
einkaklúbbar, hótel og stór einbýlishús ríka fólksins fram á
teikningunum. Umhverfis aðalborgina
voru reistar smáborgir (úthverfi), s.s. Gama, Ceilandia, Taguatinga, Núcleo
Bandeirante, Sobradinho og Planaltina.
Þær voru ekki byggðar til frambúðar og stinga verulega í stúf
við samhverfu og rými Brasilíu.
Borgin
er bæði rómuð og gagnrýnd fyrir nútíma byggingarlist og allt að
því draumóralega skipulagningu.
Franski rithöfundurinn Simone de Beauvoir kvartaði undan því,
að allir fjórðungar borgarinnar væru jafneinhliða í glæsileika sínum.
Aðrir hafa líkt opnum svæðum, torgum og görðum við auðnir.
Loftslagið
er heitt og milt. Lágmarkshitinn er í kringum 14°C og hámarkið er u.þ.b.
27°C. Meðalúrkoma ársins
er u.þ.b. 1600 mm. Þurrkatíminn
er frá marz til október og loftraki eru á bilinu 40-80% (fór niður
í 11% í þurrkunum 1994).
Íbúarnir
eru bæði erlendir (m.a. starfsfólk sendiráða) og innfæddir, sem
eru upprunalega að hluta til fátæklingar, sem komu frá norðurhluta
landsins til að vinna að uppbyggingu borgarinnar.
Fjölgun varð gífurleg á fyrstu stigum uppbyggingarinnar.
Þegar árið 1959 voru íbúarnir orðnir 64 þúsund og 272
þúsund árið 1970 (manntal með útborgum 537.492).
Á miðjum tíunda áratugnum voru íbúar Sambandsfylkisins 1,7
milljónir.
Þjónusta
og starfsgreinar. Megináherzlan
í uppbyggingu borgarinnar var lögð á þjónustu (ríkisins, lögfræðilega,
samgöngur og fjármálastarfsemi) matvælaframleiðslu og afþreyingu.
Það kemur greinilega fram, að borgin er miðstöð ríkisumsvifa
en ekki iðnaðar, þótt þar sé byggingarstarfsemi, prentun og útgáfustarfsemi,
framleiðsla matvæla og húsgagna áberandi líka.
Fjöldi stórra fyrirtækja eiga höfuðstöðvar í borginni.
Samgöngur.
Þjóðvegir og flugsamgöngur tengja höfuðborgina við aðra
landshluta og lönd. Járnbrautir
liggja til Rio de Janero og Sao Paulo.
Innanborgar ferðast fólkið aðallega í einkabílum og strætisvögnum,
því að vegalengdir eru talsverðar.
Hvergi annars staðar í landinu eru fleiri farartæki miðað við
höfðatölu.
Stjórnsýslan.
Fram til 1990 var landstjóri tilnefndur af forseta landsins og
þingið staðfesti val hans, en síðan hafa íbúarnir kosið hann í
almennum kosningum. Ráðherrar
allra málaflokka eru ábyrgir gagnvart honum.
Þingið annast löggjöf Sambandsfylkisins.
Árið 1986 voru fyrstu kosningar í fylkinu um fulltrúa á þjóðþingið.
Menningarlífið.
Brasilíuháskóli (1962) er aðalvettvangur menningarlífs
borgarinnar. Menningarfélagið
stendur fyrir mörgum samkomum á svið lista og bókmennta og nokkrar
erlendar menningar- og upplýsingamiðstöðvar starfa.
Þjóðleikhúsið er í óreglulega lagaðri byggingu, sem líkist
pýramýda. Þar eru flutt
leikrit, tónlist og óperur.
Brasilíusafnið varðveitir sögulega þróun borgarinnar og hýsir
Friðlendnasafnið, Ímyndar- og hljóðsafn Sögu- og landfræðisafnsins.
Afþreying.
Bætt hefur verið úr skorti á afþreyingu í borginni með fjölda
kvikmyndahúsa, næturklúbba, íþróttaklúbba og –svæða.
Þar eru fleiri sundlaugar en í nokkurri annarri borg landsins.
Dýragarður og skógi vaxin friðlönd prýða borgarsvæðið.
Bátsferðir á Paranoá-vatni og nærliggjandi ám eru líka í
boði. |