|
Á
nýlendutímanum byggðist efnahagurinn næstum eingöngu á gullnámi
og grafaráni (quacas). Nútímaefnahagur landsins hvílir á mun breiðari
grundvelli, olíuvinnslu og námugreftri, landbúnaði og framleiðslu
til útflutnings og fyrir innanlandsmarkaðinn.
Efnahagurinn byggist aðallega á einkarekstri og bein þátttaka
ríkisins í atvinnulífinu er aðallega á sviðum járnbrautasamgangna,
olíuvinnslu og símamála. Ríkið
hefur beitt ýmsum aðferðum til að halda jafnvægi í efnahagsmálum
og hvatt til uppbyggingar einkarekstrar með skattaívilnunum og aðgangi
að lánsfé á hagstæðum vöxtum fyrir uppbyggingu nýs iðnaðar.
Þróunarstofnanir í héruðunum eins og Cauca-dalsfélagið,
voru stofnuð til að stuðla að jafnari vexti og viðgangi iðnaðar
með áherzlu á notkun vatnsorku og flóðavarnir.
Um miðja 20. öldina var hagvöxtur talsverður en síðan
birtist verðbólgudraugurinn og atvinnuleysi jókst gífurlega.
Engu að síður er Kólumbía eitt fárra ríkja í
Latnessku-Ameríku, sem sukku ekki í botnlaust skuldafen á níunda áratugnum,
og efnahagurinn var beztur þar á þessum tíma.
Landbúnaður
er enn þá veigamesti atvinnuvegur landsins, þótt iðnþróun hafi
verið mikil og hröð síðan á fimmta áratugi 20. aldar.
Stór hluti lands í Kólumbíu er óræktaður vegna ófrjósams
jarðvegs og óhagstæðs loftslags.
Austurslétturnar eru mjög strjálbýlar, Kyrrahafsströndin er
enn þá skógi vaxin vegna mikillar úrkomu og stór svæði í
Magdalenadalnum eru opin beitarsvæði eða ónotuð.
Náttúruauðæfi.
Kólumbía er auðug af óendurnýjanlegum efnum í jörðu, s.s.
gulli, kolum og olíu. Endurnýjanleg
náttúruauðæfi eru m.a. land til landbúnaðar og Arnar, sem hafa víða
verið virkjaðar til rafmagnsframleiðslu. Gullæðar, einkum í miðvesturhlutanum, hafa verið mikilvægar
síðan á nýlendutímanum. Sums
staðar finnst einnig silfur og platína í gullmöl og sandi.
Kolanámurnar í La Guajira eru hinar stærstu í norðurhluta Suður-Ameríku.
Járnnikkelbirgðir finnast meðfram San Jorge-ánni og miklar
birgðir kopars eru í jörðu í vesturhluta Antioquia.
Í Cordillera oriental eru birgðir steinsalts, Marmara,
kalksteins og hinna verðmætu smaragða.
Kólumbía er aðalframleiðandi smaragða í heiminum.
Hráolíubirgðirnar
í árdölum Magdalena og Catatumbo hafa verið nýttar lengi og stór,
ný olíusvæði fundust í Llanos og á Amasónsvæðinu síðla á 20.
öldinni. Möguleikar til nýtingar
vatnsorku eru hvergi meiri á meginlandinu nema í Brasilíu og
vatnsorkuver framleiða u.þ.b. 75% af rafmagnsþörf landsmanna.
Miklir þurrkar (1992-93) hafa stundum valdið vandræðum og
hitaorkustöðvar hafa verið byggðar til öryggis víða um landið.
Landbúnaður.
Fjalllendi landsins og breytilegt loftslag eftir hæð yfir sjó
gerir Kólumbíumönnum kleift að rækta óvenjumargar tegundir
nytjaplantna, s.s. banana, sykurreyr, hveiti, bygg og kartöflur.
Nútímatækni í landbúnaði er aðallega nýtt þar sem henni
verður við komið vegna landslagsins. Notkun tilbúins áburðar er mikil og víða á flötum svæðum
eru áveitur. Fjöldi smábænda
uppi í fjöllum og víðar beita gömlum og hefðbundnum aðferðum við
búskapinn.
Kaffi
hefur löngum verið burðarás efnahagslífsins og verið selt á háu
verði á heimsmarkaði. Það
stendur undir u.þ.b. helmingi löglegs útflutnings frá landinu.
Kaffiviðskiptin hafa ætíð verið viðkvæm fyrir verðsveiflum.
Árið 1975 eyðilagði frost brasilísku kaffiuppskeruna og mjög
hátt verð fékkst fyrir kólumbískt kaffi.
Afleiðingin var há verðbólga í Kólumbíu.
Lágt kaffiverð hefur stundum valdið miklum usla í efnahagsmálum
landsins. Hlutur kaffiútflutningsins
var kominn niður í 12% um miðjan níunda áratuginn en samt var Kólumbía
næststærsti útflytjandi kaffis á eftir Brasilíu.
Vinnuaflsfrek kaffiplantan er aðallega ræktuð í 1000-1900 m hæð
yfir sjó uppi í fjallgörðum Andesfjallanna.
Nokkur kaffiræktarsvæði eru í hlíðum Santa Marta-fjallanna.
Skikar bændanna eru litlir og kaffiplantan hefur löngum verið
ræktuð undir limi belgávaxtatrjáa, sem gefa frá sér köfnunarefni
en síðan caturra-afbrigðið af kaffiplöntunni kom fram á sjónarsviðið
hefur æ meira verið ræktað á opnum svæðum.
Bananar
og græðisúra eru mikilvægar nytjaplöntur.
Mesta bananaræktin og útflutningur eru frá Urabá-svæðinu við
Karíbahaf. Sykurreyr er aðaluppskeran
á heitu tempruðu svæðunum en flestar stóru plantekrurnar og verksmiðjurnar
eru í Cauca-dalnum í grennd við Cali. Sykurinn er að mestu seldur á innanlandsmarkaði og lítill
hluti hans fluttur úr landi.
Maís
er aðaluppistaða fæðu fólksins í dreifbýlinu, sérstaklega í
fjallahéruðunum. Hann er
ræktaður allstaðar nema á páramos-svæðunum.
Hann er m.a. notaður til bjórbruggunar og útkoman er bjór,
sem er kallaður chichi. Uppi
í fjöllum, á svalari svæðum Narino-hásléttunnar og í Cordillera
Oriental, eru aðallega ræktaðar kartöflur.
Á láglendinu hefur hrísgrjónaræktun aukizt hröðum skrefum
með áveitum. Kassavarunninn (rætur líkar kartöflum; ræktaður í
tierra caliente) og hveiti (ræktað í jaðri páramos) eru meðal
mikilvægra fæðutegunda landsmanna.
Víða eru ræktaðar nýrnabaunir og sorghum-gras (sakkarínsafi
og fóður).
Baðmullin,
sem er notuð í textíliðnaðnum, er líka ræktuð í landinu.
Meðal uppskerutegunda, sem eru ekki eins mikilvægar efnahag
landsins, eru tóbak, sesamfræ, afrískir olíupálmar, kakó, jarðhnetur,
vínber, sojabaunir og sítrusávextir.
Afskorin blóm eru flutt út með flugi í talsverðu magni frá
stórum gróðurhúsum á Sabana de Bogotá.
Kvikfjárrækt
er mikilvæg og arðvænleg, einkum á láglendissvæðum.
Mesta kjötframleiðslan er í Sinú- og San Jorge-dölunum, á
steppunum á Atlantsláglendinu og í Llanos.
Mjólkurframleiðslan er þróuðust á hásléttunum í
Cordillera oriental. Kjúklingarækt
hefur aukizt mjög vegna tækniframfara.
Náttúruauðæfi
frumskóganna eru langt frá fullnýtt vegna ófullkomins vegakerfis.
Þar sem auðvelt er að komast að skóglendi, hefur skógarhögg
náð sér vel á strik. Bæði
ríkið og pappírsframleiðendur hafa lagzt á eitt við skógrækt til
að koma í veg fyrir ofnýtingu. Timburiðnaðurinn
er á þróunarstigi og í lok 20. aldar var fjöldinn allur af verksmiðjum
farinn að framleiða borðvið fyrir innanlandsmarkað og útflutning.
Fiskveiðar
eru lítt þróaðar í þessu landi, sem snýr að tveimur heimshöfum
og fiskvinnslan er lítlvæg í efnahag landsins.
Ferskvatnsfiskur er meira veiddur, þótt stofnunum hafi hrakað
vegna mengunar og árframburðar.
Iðnaður.
Áður en áætlanir um umbætur í iðnaði voru lagðar fram á
tíunda áratugi 20. aldar, sá Iðnþróunarstofnun um fjármögnun
fyrirtækja, sem voru of stór fyrir einkageirann.
Stórar fúlgur voru lagðar í málmiðnaðinn,
samsetningarverksmiðjur fyrir bíla, framleiðslu járnbrautarvagna og
fiskiskipa, pappírsvinnslu, framleiðslu jurtaolíu og olíuvöru. Þrátt fyrir allan þennan stuðning við stóriðju, eru
litlu einkaverskmiðjurnar, sem framleiða neyzluvörur, mikilvægari
fyrir efnahagslífið.
Námuvinnsla.
Mikilvægustu jarðefnin eru kol, olía og gull.
Gullframleiðslan byggist aðallega á dælingu í héruðunum
antioquia og Chocó. Útflutningur
járnnikkels hófst árið 1985 frá námum við efri hluta San Jorge-árinnar. Kolanámur eru í Andesfjöllum og mestur hluti þeirra er
notaður innanlands. Aðalframleiðsla
kola er nú í La Guajira, sem er í járnbrautarsambandi við nútímahöfn
yzt á skaganum.
Nýting
jarðolíu
hófst í Magdalenadalnum snemma á 19. öld og á níunda áratugi
20. aldar var framleiðslan komin í 100 þúsund tunnur á dag.
Skömmu fyrir 1990 fannst olía í norðurhluta Llanos og á Amasónsvæðinu
og framleiðslan jókst í 440 þúsund tunnur á dag árið 1990.
Tíu árum síðar var hún kominn upp í 800 þúsund tunnur.
Olíuleiðslur voru lagðar þvert yfir Andesfjöllin til að hægt
væri að flytja olíuna út frá höfnum við Kyrrahafið.
Skæruliðar hafa ítrekað valdið skemmdum á þeim og gífurlegum
umhverfisspjöllum vegna olíumengunar.
Eldri olíusvæðin í Magdalena- og Catatumbo-dölunum gefa enn
þá mikið af olíu af sér. Olíuiðnaðurinn
er að öllu leyti í höndum ríkisins en erlend fyrirtæki sjá um olíuleit
og þróunarhliðina. Helztu
hreinsistöðvarnar eru við Barrancabermeja við Magdalenaána og
Cartagena á Karíbaströndinni. |
