Landslag og loftslag.  Þýzkaland liggur á milli Alpanna, Eystrasalts og Norðursjávar.  Milli vesturs og austurs eru engin landslagseinkenni, sem skilja það frá nágrannalöndunum.  Austur- og vesturlandamærin hafa ætíð verið á flökti og opnin fyrir fólksflutningum og menningarlegum, andlegum, viðskiptalegum og þjóðfélagslegum áhrifum og hugmyndum, auk þess að vera stuðpúði ólíkra stjórnmálalegra skoðana.

Landslag er mjög fjölbreytt og hrífandi.  Norðurþýzka láglendið, Miðhálendið og For-alparnir með nyrzta hluta Alpafjalla.  Svartiskógur liggur meðfram Efri-Rínarsléttunni, sem hefur hagstæðasta loftslagið í landinu og liggur u.þ.b. 80 m yfir sjó.  Í Svartaskógi er hæsta fjallið Feldberg, 1.493 m, umkringt alls konar heilsuhælum.  Austur frá Svartaskógi teygjast Svaba-Frankenfjöllin, 400 m há, þar sem hæst ber.  Austar er Bæjaraskógur í hálendi, sem liggur hæst 1.457 m.  Í þröngum dal, milli Bingen og Bonn, rennur aðalumferðaræð landsins, Rín, úr suðri til norðurs í gegnum Hellufjöll, sem eru tilltölulega strjálbýl vegna minni frjósemi jarðarinnar en skjól-góðir hliðardalir Rínardalsins.  Milli Rínarlandsins í vestri og Thüringen í austri teygist hessneska miðhálendið, hæst 500-600 m, með dölum og lægðum.

Í þýzkalandi ríkir kaldtemprað meginlandsloftslag og úrkomu gætir allt árið.  Norðvestur-hornið hefur úthafsloftslag og því fjær, sem dregur ströndum verða meginlandsáhrifin meiri og hita-munur sumars og vetrar eykst.  Meðalhiti kaldasta mánaðar, janúar, er 1,5°C nyrzt en -6°C á fjöllum syðst.  Heitasti mánuðurinn, júli, nyrzt, hefur 17-18°C en 20°C í skjólgóðum Rínardölum.  Meðalárshiti er 9°C.  Áhrifa hnjúkaþeys frá Sviss gætir helzt í sunnanverðu landinu og þau valda hláku á vetrum.  Frosts getur gætt í 205 daga á ári í Berlín, 212 daga í Wiesbaden og 250 daga á Helgo-landi.

Byggðaþróun.  Byggðaþróun borga hófst í vestur- og suðvesturhluta landsins á dögum Rómverja (Köln, Bonn, Trier, Augsburg).  Á miðöldum byggðust borgir og bæir oft nærri biskupsstólum (Würzburg, Hildesheim) og keisarahöllum (Aachen, Goslar).  Á baroktímanum voru byggðar glæsilegar höfuðborgir, Karlsruhe og Mannheim.  Styrjaldir hafa stöðugt valdið breytingum á útliti borga vegna enduruppbyggingar.  Nýjar tegundir útborga, íbúða- og svefnborga, risu í kjölfar síðari heimsstyrj-aldarinnar á dreifbýlissvæðum og í útjöðrum stórborga.

Þjóðverjar.  Saga Þjóðverja nær yfir rúmlega 1000 ár og þjóðin hefur breytzt mikið á þeim tíma.  Landamæri hafa færzt fram og tilbaka, skipulag ríkisins hefur margbreytzt og samsetning þess líka.  Hlutar þess hafa losnað frá því og nýir bætzt við.  Þjóð er ekkert fastbundið fyrirbæri, engin skil-greind stærð, heldur sögulegur viðburður.

Nú býr þýzka þjóðin (u.þ.b. 79 milljónir) í sameinuðu ríki, sem var skipt í tvennt frá lokum síðari heimsstyrjaldarinnar til ársins 1990.  Báðum megin járntjaldsins töldu menn sig til sömu þjóðar og vildu sameiningu á ný.

Fjölmargir kynstofnar mynda hina þýzku þjóð.  Áður en Þjóðverjar komu til sögunnar voru til Frankar, Saxar, Bæjarar og Svabar og þessarar skiptingar verður enn þá vart, þótt þessir gömlu stofnar séu í raun og veru ekki til lengur.  Hertogadæmi þessara þjóðflokka hurfu á fyrstu öldum hinnar þýzku þjóðar og sögu.  Lénskipulag og héruð nefnd eftir gömlu þjóðflokkunum mynduðust og gamlir siðir hvers einstaks heldust óbreyttir.

Þýzka þjóðin hefur ætíð skipzt í margar stórar og smáar einingar.  Þessi staðreynd er eitt aðaleinkenna hinnar þýzku sögu og lýsir sér enn þá, m.a. í sambandsríkjastefnu ríkisins og margbreytilegri menningararfleifð.  Þessi skipting hefur bæði bjartar og dökkar hliðar.

Hvert þjóðarbrot finnur glöggt til uppruna síns og lifir sínu eigin lífi, eins og t.d. Bæjarar, Svabar og Frankar í Suður-Þýzkalandi, Rínlendingar, Pfalzbúar og íbúar Hessen í Mið-Þýzkalandi, Vestfalir og Niðursaxar, íbúar Slésvík og Holtsetalands og Frísar í Norður-Þýzkalandi.  Síðan skiptast þessir þjóðflokkar innbyrðis í fleiri, t.d. Efri- og Neðri-Bæjara, og hafa hver sín einkenni.

Núverandi skipting sambandsríkisins dregur ekki raunhæf mörk á milli þessara þjóðflokka, enda komin til eftir síðari heimsstyrjöldina.  Bandamenn tóku lítið tillit til erfðavenja og sameinuðu ríki, sem lítið áttu sameiginlegt, s.s. Bæjaraland, Franken og Svabaland.

Þar sem samkeppni milli hinna ólíku þjóðflokka geta haft víðtækar stjórnmálalegar afleiðingar, er þess vel gætt, að hver þeirra njóti jafnræðis á hinu stjórnmálalega leiksviði.

Auk stjórnmálalegrar aðgreiningar eru ýmsar fleygar sögur uppi um skapgerðareinkenni hvers þjóðflokks:  Rínlendingar eru sagðir léttúðugir og fjörugir; Svabar sparsamir; Vestfalir nízkir o.s.frv.  Fyrir skemmstu komst í tízku að segja Hafnarfjarðarbrandara um Austur-Frísa en nú virðist æðið vera að hjaðna.  Vissulega má stundum finna eitthvað í fari einhvers þjóðflokks, sem greinir hann frá öðrum, en það er ekki hægt að alhæfa með ákveðnum formúlum.

Flóttamannastraumurinn frá ríkjum austan járntjalds eftir 1945 skipti milljónum og olli því, að fólk frá Slésíu, Austur-Prússlandi, Pommern, Brandenburg, Sachsen og Thüringen settist að meðal hinna þjóðflokkanna.  Blöndunin jókst einnig við hina hreyfanlegu iðnvæðingu og er því mun erfiðara að tala um einhver séreinkenni lengur.  Samt má enn þá finna áþreifanlegan mismun í byggingarstíl og lífsvenjum ásamt þjóðbúningum.  Þennan mun má og finna í hinum mismunandi þjóðarréttum.

Tungumálið.  Hinar mismunandi mállýzkur skilja áþreifanlegast milli þjóðarbrotanna.  Þær eru enn þá sprækar, þrátt fyrir blöndunina, kennslu ríkismálsins og áhrif sjónvarps og útvarps.  Tali hver með sínu nefi, eiga jafnvel samlandar erfitt með að skilja hvern annan.  Ræddu Efri-Bæjari og Niður-Saxi saman, hvor á sinni mállýzku, þyrftu þeir túlk.

Áður en þýzka tungan varð til talaði fólk franknesku, saxnesku, bæversku o.fl.  Þýzkan var lengi framan af aðeins til sem mállýzka.  Ritmálið þróaðist smám saman á mjög flókinn hátt, þar til það öðlaðist núverandi grundvöll á 18. öld.  Biblíuþýðing Marteins Lúters á 16. öld var mikilvægasti og ef til vill eini áfanginn á þessari krókóttu braut tungunnar.

Fyrstu rituðu merki þýzka málsins má finna í lítilli latnesk-þýzkri orðabók, Abrogans, frá 770.  Ritað mál frá þessum fyrstu öldum fram til 1500 er núlifandi Þjóðverjum óskiljanlegt.  Þeir verða að læra það sem annað tungumál, vilji þeir komast til botns í þróun móðurmálsins.

Í núverandi mynd er þýzkan móðurmál á annað hundrað milljóna manna.  Hún er ríkismál  í Þýzkalandi, Austurríki, Sviss og Lichtenstein.  Sem alþjóðamál kemur hún á eftir ensku, frönsku, rússnesku og spænsku.  Á minningarsviðinu er þýzkan áhrifameiri, því að tíunda hver bók, sem gefin er út, er á þýzku.  Þýzkan er í þriðja sæti þeirra tungumála, sem þýtt er úr, á eftir ensku og frönsku og flestar bækur, sem þýddar eru á eitt tungumál, eru þýddar á þýzku.

Margir óttuðust, að aðskilnaður þýzku ríkjanna leiddi til austur- og vesturþýzkra tungna.  Við nánari athugun virtist sú hætta ekki vera fyrir hendi.  Stjórnmálalegur orðaforði ríkjanna var mismunandi en grunnorðaforðinn og málfræðin var hin sama og rótföst í ritmálinu.  Þróunin varð frekar til að styrkja hina klofnu þjóð til að halda sama tungumálinu í báðum ríkjunum.